III. Переведите на русский язык.

а) 1. Sakın camları benim gömleğimle silmeyin. 2. Sakın perdeleri yeşile boyama. 3. Sakın sayın Genel Müdüre itiraz etmeyin. 4. Sakın anneni üzme. 5. Sakın bu çekmecedeki bonoları alma. 6. Sakın biricik melek kızınız davulcuya varmasın. 7. Sakın burada top oynamayın ve vitrin camlarını kırmaym. 8. Sakın mavi iskarpin alma, yalnız siyah iskarpin al. 9. Sakın dalgınlıkla kapıyı açık bırakma. 10. Sakın elektrik söndürmeği unutma.

б) 1. Bu adam çıldırmıştır: karısının iskarpin, kolye ve bileziğini satmış, kendisini de içkiye vermiştir. 2. Aralarında bir deniz çarpışması olmuş, büyük bir Alman gemisi batırılmıştır. 3. Gözlüğümün çerçevesi çatlamıştır, yenisini taktırmak istiyorum. 4. Halk temsilcileri olağanüstü bir toplantı yapmıştır. 5. Sayın heyet başkanlarımız çeşitli ciddi meseleler üzerinde durmuştur. 6. Önce bu katili görmedim, her halde kapının ardında durmuştur.

в) 1. Şimdi Japon heyeti cam fabrikamızı dolaşıyor. 2. Sevda’nın babası zevk sahibi görünüyor. 3. Kızımız sıkıntı duymamalı ve kocasından soğumamalıdır. 4. Genel Müdüre sorunuz, bunu о emretmelidir. 5. Bu spor arabasını almak için param yetmeyecektir. 6. Jandarmanın ardında iki atlı geliyor. 7. Herkesin hediyesi, bilhassa benim hediyem orijinal olacaktır. 8. Bu elmalar henüz kırmızı ve tatlı değil, bunlar yeşil ve ekşi, yenilmemelidir. 9. Bu adam korkak değildir, eşkiyaları yenecektir. 10. Tarlalardaki yeşil ve sarımsı ekinler mavimsi tepelere kadar uzanıyor.

г) 1. Son zamanda bıkkın ve sanki bize kırgın görünüyorsun, daima bir şeyler mırıldanıyorsun. 2. Niçin hep başınızı sallarsınız? Bir itirazınız mı var? 3. Siz hiç yatmıyor musunuz? Bütün gece ışık yakarsınız. 4. Acı ölüm düşüncelerinden hoşlanmam.

д) 1. Kırık elektrik süpürgesini atalım, yenisini alalım, paramız yetmese, taksitle almalıyız, yani bundan bir sorun yaratmamalıyız. 2. Yeni bir tercüman bulmakta sıkıntı çekmemelisiniz. 3. Baş ağrınızın geçmesi için iki üç saatlik bir gezintiye çıkmalısınız. 4. Bu aksak kısrağa binmemelisiniz. 5. Yazıhanemizde bu yalanı herkes söylüyor, sen bari bunu söylememelisin. 6. Otobüs durağına kadar gitmeliyim. 7. Bu derste çeşitli sorunlar üzerinde durmalıyız.

Сложные времена

Сложные времена образуются путем прибавления к формам желательного, долженствова-тельного, изъявительного и условного наклонений недостаточного глагола i(mek) в форме:

1) прошедшего категорического времени idi и личных аффиксов II группы (плоскость прошедшего категорического плана), при этом система времен оказывается соотнесенной не с настоящим моментом речи, а с определенным моментом в прошлом;

2) прошедшего времени на -mış: ımış и личных аффиксов I группы (модальность на -mış), тогда система времен приобретает значение чужесловности (говорящий представляет действие не как очевидец, а со слов других или судит о нем по результатам, косвенным признакам);

3) условного наклонения: -ise и личных аффиксов II группы (условная модальность), и в этом случае система времен передает действие как условие для совершения какого-либо другого действия.

Образование сложных времен