I. Переведите на русский язык.

1. Genel ekonomik durumun iyileşmesine rağmen bizim firmamızda üretim aksar. 2. Bu altın saat bileğimi sıkar. 3. Her sabah müdür bey çalışma odamıza girer ve bizi selamlar. 4. Saat sekiz buçukta öğretmen sınıfa gelir, öğrenciler ayağa kalkar, eğilir ve selam verir. 5. Böyle bir altın kalemin değeri yüksek olur. 6. Kısa bir yürüyüşten sonra durağa varırım. 7. Bu adam günlerce elini yüzünü yıkamaz, banyo nedir bilmez, onunla arkadaşlık yapamam. 8. Bu öğrenci her gün Türkçe birkaç sayfa okur, bu dili iyice bilir. 9. Bunalım süreğen bir biçim alır. 10. Her akşam avlumuz insanlarla dolar, onlar çok gürültü yapar, bize rahat vermezler. 11. Borsadaki durum her saat degişir, biz onu takip edemeyiz. 12. Mesaiden sonra satışlar durur, çarşı boşalır. 13. Çocuk bahçede top oynar, küçük arabasını arkasından çeker. 14. Babam işinden saat yedide gelir. 15. Son yıllarda şöyle bir eğilim görürüz: özel kesimdeki yatırımlar artar, kamu kesimindekiler de azalır. 16. Bu adamlar hayatlarını zor kazanır, onlar çok çalışır, fakat az para alır. 17. Dünyanın birçok bölgesinde işsizlerin durumu ağır kalır, her yıl yüzlerce işsiz olur. 18. Yönetimdeki insanlar açıkça karamsar olmazlar. 19. Işsizlik ülkedeki iyi bir geçim düzeyini belirtmez. 20. Böyle az sermaye ile işi genişletemeyiz. 21. Çapkın adamlar kızımızın hoşuna gitmez, bunun gibi bir adamla kızımızı evlendirmeyiz. 22. Bu durumda iş hayatı canlanmaz. 23. Biz memurlarımızın о kadar dalgın olmalarını begenmeyiz. 24. Ben senin bu karamsarlığını anlamam.

II. Ответьте на вопросы.

образец: Sen onlarla konuşur musun? Evet, konuşurum или Hayır, konuşmam.

1. Siz gemi üretir misiniz? Evet,…
2. Bu ayakkabı ayağını sıkar mı? Hayır,…
3. Her gün kravatınızı degiştirir misiniz? Hayır,…
4. Akşamleyin mesaiden sonra karınız sizi evin kapısında karşılar mı? Evet,…
5. Sıcak bir yaz gününde denize dalar mısınız? Evet,…
6. Bu yatırım için para bulur muyuz? Hayır,…
7. Dört yüz yirmi ikiyi beşe bölebilir misin? Hayır,…
8. О parayı bankadan çekmem için bana yetki verir misiniz? Evet,…
9. Bunu böyle mi sanırsınız? Hayır,…
10. Lütfen, çorbama tuz koyar mısınız? Evet,…
11. Bu yemeğe tuz konur mu? Hayır,…
12. Turp tuzsuz yenir mi? Hayır,…
13. Böyle yeşil bir kravat takar mısın? Hayır,…
14. On beşe kadar sayar mısın? Evet,..
15. Böyle güzel bir gömlek giyer misin? Evet,…
16. Siz yeniliklerden hoşlanmaz mısınız? Iyi yeniliklerden hoşlanırız, kötü yeniliklerden …
17. Sermayenizi benimki ile birleştirmez misiniz? Evet,…
18. Bu hastalıktan iyileşmem mi? Hayır,…
19. Son fiyat artışlarına katlanmaz mısınız? Evet,…
20. Yakınlarına karşı sevgi duymaz mısın? Hayır,…

Bölme işlemi

Bir sayının ikiye bölünebilmesi için son rakamının çift, yani sıfır, iki, dört, altı veya sekiz olması gerekir. Bir sayının üçe (dokuza) bölünebilmesi için rakamlarının toplamının üçe (dokuza) bölünmesi gerekir. Bir sayının dörde bölünebilmesi için son iki rakamlı sayının dörde bölünmesi gerekir. Bir sayının beşe bölünebilmesi için sonunda sıfırın veya beşin bulunması gerekir.

rakam — цифра (в отличие от sayı — число)
gerekmek — быть необходимым
toplam — сумма
çift — четный

Турецкие пословицы

Adam adama lazım olur. или Insan insana lazım olur.
Akıl para ile satılmaz.
Akıl gibi sermaye olmaz.
Atalar sözü sözlerin özü.
At bulunur meydan bulunmaz.
Can boğazdan gelir.
Evvela düşün sonra söyle. Gönülün yazı var, kışı var.
Göz görür gönül sever.
Her gün bir olmaz.
Horozsuz köyde sabah olmaz.
Iyi insan çok yaşamaz.
Mal bulunur, can bulunmaz.
Merdiven ayak ayak çıkılır.
Parasızlık adama her şey yaptırır.

ata — отец atalar sözü или atasözü — пословица

Загадки

Gitti gelmez, geldi gitmez (gençlik, ihtiyarlık).

Allah yapar yapısını, demir açar kapısını (karpuz).

Ben giderim, о gider, cebimde tıktık eder (saat).

Dize kadar küçücük (çizme).

Ben dururum, о gelir (ses).

Ben giderim, о kalır (iz).

Из народных песен-мани

Bahçelerde saz olur,
Gül açılır, yaz olur,
Ben yarima gül demem,
Gülün ömrü az olur.

saz — саз gül — роза yar(i) — возлюбленная

Обороты и выражения

Değerli dostum! — Дорогой мой друг!
Hoşça kal! —До свидания! (говорит уходящий; остающийся отвечает “Güle güle!”)
İyi yolculuklar! — Счастливого пути!
İyigeceler! —Спокойной ночи!

Диалоги

Köylü ve denizci

Bir köylü bir denizciye:
- Baban nerede öldü? diye sorar.
- Denizde, der denizci.
- Ya deden?
- О da denizde öldü. Bir gün büyük bir dalga gemisini batırdı.
- Ya onun babası?
- О da denizde öldü.
- Ah değerli dostum, senin deniz yolculuğu yapmaman gerek.
Denizci de köylüye:
- Ya senin baban nerede öldü? diye sorar.
- Yatağında, der köylü.
- Ya deden?
- О da.
- Ya onun babası?
- О da yatağında öldü.
- Ah değerli dostum, senin de yatağa girmemen gerek!
- Peki, denizci bey. Hoşça kal! İyi yolculuklar sana!
- Güle güle! Sana da iyi geceler!

Çocuk ve kahveci

Bir öğrenci, bir gün, bir kahveciye girer.
- 100 gram kahve kaç lira?
- 12 bin lira.
- Ya bir kilo kesme seker?
- 56 bin lira.
- 400 gram kahve, iki kilo şeker kaç lira eder?
- 160 bin lira eder.
- 250 bin liradan kaç lira geri verirsiniz?
- 90 bin lira.
- Bir kağıda yazar mısınız bunları.
- Memnuniyetle. Işte oldu, al. Şimdi söyle, yazmamı niçin istedin?
- Şey… bu benim matematik vazifemdi efendim. Yapamadım da …

Контрольные упражнения

I. Прочитайте и переведите следующие фразы, организуя их в виде двух синтагм, разделенных паузой.
Образец:

а) Вu memurun görevi — пауза — mektuplara cevap vermektir. — Обязанность этого служащего в том, чтобы отвечать на письма.
Heyetimizin başkanı — пауза — görüşmelere gelemedi. — Председатель нашей делегации не сумел прийти на переговоры.

б) Bu son yenilikler — пауза — hoşunuza gider mi? — Эти последние новшества вам нравятся?
Bu büyük firma — пауза — nereye yatırım yapar? — Где эта крупная фирма осуществляет капиталовложения?

а) 1. Dinç ve çalışkan babalarımız yurdumuzun ekonomisini yönetirler. 2. Bu arabaların üretilmesi için kontrat bir yabancı firmayla yapıldı. 3. Sevgili yeğenim son aylarda karamsar görünür. 4. Yağmur altındaki orman mahzun bir durgunluk içindeydi. 5. Durumun kötüleşmesi genel müdürümüzü rahat bırakmaz. 6. Zavallı işsizler fiyat artışlarına katlanamaz. 7. Zengin bankalar özel kesime destek olurlar. 8. Yorgun anneciğim çarşıdan döner. 9. Dünyanın bu bölgesi bir buhran geçirir.
10. Büyük giyim firmaları fiyatlarda indirim yapmağa kesin karar verdiler. 11. Kızcağızın üzgün gözleri beni çok duygulandırdı.

б) 1. Bugün ihtiyar insanlar ekonomik durumlarından emin olabilir mi? 2. Bizim reklamcılık firmamız bu eski ve çürük binaya yerleşebilir mi? 3. Yüksek okuldan mezun meslektaşlarım az para mı kazanır? 4. Benim sevgili karıcığım daima çocukça sualler sormaz mı? 5. Zavallı kızkardeşim çürük dişini kime çektirdi? 6. Ankarada teyzeciğim kimin tarafından karşılandı?

II. Из указанных сочетаний отглагольного имени с прямым дополнением образуйте двухаффиксные изафеты, строго следя за изменением залога на страдательный.

Образец: Ülkeyi yönetme (руководство страной) => ülkenin yönetilmesi (руководство страной), annemi karşılama (встреча моей матери) => annemin karşılanması (встреча моей матери).

Вариант ülkenin yönetmesi будет грубой ошибкой, annemin karşılamasi имеет другой смысл: “встреча моей матерью кого-то”.

sayfayı okuma, borsayı kapama, araştırmayı yapma, yeri değiştirme, yeni bir adamı bulma, yuzu yıkama, kötü durumu iyileştirme, bilgileri değerlendirme, başka bir biçimi arama, yatırımı durdurma, özel kesimi genişletme, kamu iş yerlerini ağma, yatırımların önemini belirtme, yeni eğilimleri takip etme, düzeyi yükseltme, satışları yapma, işsizliği azaltma, altını üretme, parayı çekme.