Ров. 10-й км Феодосийского шоссе

Есть Земля, которая не спит...

И в порывах ветра дуновенья

Ты прислушайся: она еще кричит

О кошмаре страшного мгновенья.

 

Есть Земля, которая не спит.

Ей чужды закаты и рассветы.

Присмотрись: она еще хранит

Самых близких и родных приметы.

 

Мягче пуха стелется у ног,

Дарит мне свое благословенье.

Мне никто так в жизни не помог,

Как ее тепла прикосновенье.

Мягче пуха - тверже, чем гранит.

Есть Земля!.. Которая не спит.

8 октября 2002 г.

ДЕСЯТЫЙ КИЛОМЕТР

Я снова здесь.

И вот она –

Земля.

Она всегда со мной

От самого рожденья.

И не сказать:

«Она моя беда»,

И не предать,

Как прошлый снег,

Забвенью.

Что есть святого в жизни –

Не учесть,

Но продолжая

длинный,

долгий список,

Виски руками

Только крепче

стисну;

Она меня хранит,

Пока я здесь.

Она... и я.

Мы – как одна семья.

Её я чувствую,

люблю, и слышу.

Пусть вам не верится,

Но глубь её я вижу.

Здесь видимая тишь..,

Она кричит.

Здесь третье измеренье

ощутимо.

Я всех, кто здесь расстрелян

вижу зримо.

Свеча моя горит

И смотрят лица,

Пронзая плоть,

читают мою мысль.

Здесь точки, запятые и вопросы

В одной строке

обращены

с края откоса.

11 декабря 2007 г., Симферополь

ВСПОМНИМ!

Вспомним, друг, с тобою

Песни о войне,

Те, что звали к бою,

Приведя к весне,

 

К славной и победной,

В звёздных орденах.

Вспомним наши песни

О военных днях.

 

О любви, о дружбе,

О родных, друзьях,

Что лечили раны,

Гнали смерть в боях.

 

Песни звали к жизни,

В страшный бой ведя.

С ласковой любовью

Вспомним их, друзья.

 

ТАНГО С ВОСПОМИНАНИЯМИ

I.  Какое небо вновь лазурное

И как вскипает кровь пурпурная.

Жизни судьба такая бурная

Меня заманивает вдаль.

 

И солнце счастье обещает мне,

И волны моря ласки дарят мне,

Конёк морской, в любви признавшийся,

Спешит скорей прогнать печаль.

 

       ПРИПЕВ:

Воспоминанья,

Словно шлейф

Платья нарядного,

Танцуют танго,

Приглашая у парадного.

Я к ним

Тихонько подойду,

На плечи руки

К ним сложу

И за судьбу свою

Спасибо им скажу.

 

I. Спасибо вам за годы трудные,

За все уроки жизни нудные,

За счастья бисерные капельки

На полосатости судьбы

 

За то, что были снисходительны,

За всё, что было положительным,

Что серебрило своей мудростью

Года прошедшие мои.

 

ПРИПЕВ:

Воспоминанья,

Словно шлейф

Платья нарядного,

Танцуют танго,

Приглашая у парадного.

Я к ним

Тихонько подойду,

На плечи руки

К ним сложу

И за судьбу свою

Спасибо им скажу.

 

I. Спасибо вам за страсть заветную,

За сладость редкую конфетную,

За счастья бисерные капельки

На полосатости судьбы.

За то, что были снисходительны,

За всё, что было положительным,

Что золотило светлой ясностью

И человечностью любви.

 

ПРИПЕВ:

Воспоминанья,

Словно шлейф

Платья нарядного,

Танцуют танго,

Приглашая у парадного.

Я к ним

Тихонько подойду,

На плечи руки

К ним сложу

И за судьбу свою

Спасибо им скажу.

МНЕ МУЗЫКА СТИХА ОТОЗВАЛАСЬ

Мне музыка стиха отозвалась

Не боем зычным, гулким барабанным.

Она из глубины души рвалась

Загадочным сплетением органным.

 

И я, услышав сочный тот аккорд,

Схватив его серебряную ноту,

По клавишам лечу скорей вперёд:

Мне песню петь звенящую охота.

ДЕТСКИЙ АЛЬБОМ

ЛЕС

Пахнет тёрен сладко, терпко,

Щёлкнул трелью соловей.

В небе ястреб глазом метким

Ищет пищу средь ветвей.

 

Белка щёлкает орешки,

Дятел носом долбит ствол,

Над горою, словно стражник,

Высоко парит орёл.

 

Заяц бегает кругами,

Лань ушами шевелит.

Лес совсем не отдыхает,

Лес работою кипит.

 

ДВЕ ОСЫ

На чашечку компота

Две осы

Ко мне слетелись,

Прячась от грозы.

 

И громко так, жужжа,

Ругали дождь,

И долго сплетничать

Совсем были не прочь.

 

Но надоели мне

Их взлёты, приседания.

В ушах зудит

Пустое то жужжание.

«Бесстыжие, под дождик

Вон летите.

И там вовсю, что мочи есть,

Ворчите».

БЕЛКА

Не рассчитала силы свои белка

Видать из-за излишней суеты.

Не долетев чуть-чуть, где в шишках ветка,

Вдруг рухнула в траву с огромной высоты.

От боли корчась, там она стонала,

Но близко подойти никак не разрешала.

Зло фыркая, взъерошенная вся

Она страдала гордо. Не спеша,

Потом к сосне ближайшей ковыляя

В дупло залезла, запершись хвостом,

Но благодарность бусинками глаз

Послать успела людям, умирая.

А мы, друзей тревоги разделяя,

Всегда ль достойно состраданью воздаём?

САНТА

К нам приехала Санта

Из далёкой России,

Навсегда распрощавшись

С ароматом берёз.

Её сердце собачье

В Крыму тёплом стынет,

Не скрывая почти

Человеческих слёз.

 

Мой звонок узнавая,

Санта радостным лаем

Звук его заглушая,

Хозяев зовёт.

А когда я вхожу,

Зубы все обнажая,

Она с щедрой улыбкой

Мне лапу даёт.

 

Своей доброй рукою

Я её приласкаю,

Обниму, пожалею,

Согрею душой.

Её сердце собачье

От любви моей тает

И глаза отвечают

Любовью большой.

 

Санта крутит хвостом-

Просит: «Сядь, дорогая»,

И глазами своими

Расскажет про всё.

А за то, что люблю

И всегда понимаю,

Она лапу вторую

Подаст мне ещё.

 

Жаль, что добрая Санта

Всего лишь собака.

Жаль, словами утешить

Мне трудно её.

Только в эти минуты

Так хочется плакать

От огромного счастья,

Что знаю её.

 

Ладно, милая Санта,

Оставайся в собачьей

Гладкошерстной и шёлковой

Шкуре своей.

Только знай, дорогая,

В душе я считаю

Тебя самою верной

Подругой моей.

ПОСЛУШАЙ СЕРДЦА СТУК

Послушай сердца стук –

Оно стучит не сразу,

А тихо в ритм: «тук»

И будто слово «друг»

Одна лишь фраза:

«Тук-тук, я друг, я друг».

АДАМ И Б-Г

– «Что вижу я», – воскликнул вдруг Адам, –

«Здесь Рай иль Божий сад?

В ногах смирились волны,

А воздух, источая аромат,

Досель неведомый,

Трубит словно валторна»

 

– «О нет, мой друг, ответил ему Б-г, –

То Крым, как изобилья рог

Тебе его дарю –

Усладу соков горных».

САПОЖНИК

Вчера мой братик маленький

Всё бегал, как жучок,

И вдруг с его сандалика

Свалился каблучок.

Напротив у калиточки

Сидел Даутакай.

Он починил ботиночки

Старушки Малкапай.

 

Я братика сандалики

Акаю принесла

И за работу денежки

Сапожнику дала.

Акай мне улыбается,

А деньги не берёт,

Он хитро усмехается

И шепчет: «Вот народ!

Зачем деньгами платите

Внучата - малыши?

Я рад чинить сандалики

Вам просто от души».

ТАНИНЫ ИГРУШКИ

С днём рождения Танюшку

Поздравляют все игрушки.

Они выстроились в ряд:

Принимай, Таня, парад.

Мишка с другом котиком

Машут Тане хвостиком,

А на хвостике цветочек

Всё хохочет и хохочет.

Таня хочет хвост поймать –

Кукла лезет целовать.

Ой, как нынче весело!

Спой нам, Таня, песенку.

ШЕКСПИРИАДА

Алине Френкель

Как нежный всход весеннего цветочка

Ты проросла из «Киндэрлэха»*, дочка.

О, как мы дорожим твоей весною,

Твоей прекрасной юностью в цвету.

Когда танцуешь ты, столп восхищенья стонет,

Заглядываясь на твою красу.

Алина! Белочка! Свет наш и нежность!

Пусть никогда твой день не заморозит снежность.

И, если музе ты себя отдашь,

Она тебя верней увековечит,

Чем даже от Шекспира карандаш.

1999 г.

* «Киндэрлэх» - название еврейского детского танцевального ансамбля

КРЫМЧАКСКАЯ ЛАВОЧКА

Крымчаки на лавочке

Дружненько сидят.

Принимает Авочка

Дедушкин парад.

Дедушка фельдмаршалом

Свысока глядит.

Бабушек усаживая,

С нами говорит:

«Наш парад откроется

Ровно в два часа,

Как только к бульончику

Прибудет маца*,

А потом продолжится

Вместе с кубетэ**,

К вечеру закончится

С чаем и эзме***»

 

* Маца – лепёшка из теста

** Кубетэ – пирог с мясом из слоённого теста

*** Эзме – рубленый пирог с повидлом

Арифа Мухтарова (Sabri)

 

SIMURQ

 

Перевод на азербайджанский язык

О ПЕРЕВОДЧИКЕ

Арифа Мухтарова (Səbri) родилась в 1971 году в Азербайджане, в районе Ахсу. Ещё учась в средней школе, она мечтала познакомится с культурой разных народов мира. В 2012 году, находясь в Крыму, познакомилась с крымчакской поэтессой Ниной Юрьевной Бакши, известной в литературных кругах под псевдонимом Нина Карасубазарская.

Всей душой восприняла как собственные стихи из книги «Феникс» и в течение одного месяца перевела их на азербайджанский язык, окончательно полюбив весь крымчакский народ. Перевод был высоко оценен выдающимися деятелями азербайджанской культуры.

Арифа желает, чтобы данная книга стала тем мостом, который навеки скрепит узами дружбы азербайджанский и крымчакский народы.

 

MÜ Ə LL İFD Ə N:

Mən, Muxtarova Arifə Mübariz qızı 1971- ildə Odlar yurdu olan Azərbaycanın gözəl guşələrinin birində – Axsu rayonunda ziyalı ailəsində anadan olmuşam. Hələ orta məktəbdə oxuyarkən doğma Azərbaycanımla bərabər - xəyallarımda gül-çiçəklərini iyləyib, dərəsində və düzündə gəzdiyim, bulaqlarından su icdiyim digər ölkələrə qarşı ürəyimdə məhəbbətim qaynayıb, aşıb- daşıb hər zaman. Çılğın dəqiqələrin birində, həyatın özündən razı olan güclü dalğalarından biri məni Qara dəniz sahillərinə hədiyyə etdi. Həmin o dəqiqələrdən Azərbaycan torpağı mənə Ana olubsa, Krım torpağı isə Ana kimi əziz olub.Odur ki, qəlblər oxşayan mavi səma altında özümü Allahın yer üzünə bəxş etdiyi bəndələri arasında ən xoşbəxti hiss etmişəm. Həyatımda baş verən hər bir hadisəyə (mənfi və müsbət) minnətdar olmuşam. Yə`qin həmin minnətdarlığıma görə də Allahım mənə bu əlimdə tutduğum qələmi hədiyyə edib. Onun varlığına şükürlər olsun, Amin!

Bu sehirli Krım torpağında biri-birindən gözəl xalqlar yaşayirlar ki, həmin o xalqlardan biri - Krımcax xalqıdır. Bu xalqla dostluğm 2011 – ci ildən başlayıb.Məlahətli Krımçax xalqının ən gözəl xüsisiyyətlərindən birini  – özünə hörmət bəsləməklə bərabər, ətrafında olan digər xalqlara da hörmətlə, məhəbbətlə yanaşmalarını gördüm.

Hal - hazırda mənim timsalımda, Azərbaycan diyarına qarşı bu xalqda sonluğu heç də görünməyən yüksək dərəcədə olan məhəbbəti görürəm. Həmin məhəbbətin qorunub saxlanılmasında Rəbb özü kömək olsun, Amin!.

Iap yeniyetmə vaxtlarımdan, Azərbaycan xalqına məxsus olan mədəniyyətləri, sehirli bir quşa çevrilərək digər xalqlara çatdırmaq arzusunda olmuşam. Və şükürlər olsun ki, bu gün həmin o gözəl arzuların Yaradan tərəfindən həyata keçirildiyini görürəm.

Nina Bakşi Karasubazarlının “FENİKS” kitabı əsasında, bu gün mənim tərəfdən böyük məhəbbətlə Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş “SİMURQ” kitabını, Azərbaycan xalqının  digər  xalqlara qarşı olan, sonsuzluğu görünməyən hörmət və məhəbbəti adlandırardım.

Arzularımdan biri də Azərbaycan xalqı və Krımçax xalqı arasında dostluğun daha da möhkəmlənməsi və bu xalqlar arasında olan arzuların çiçəklənməsidir.

Məhəbbətlə;

Muxtarova Arifə (Səbri)

 

N İNA KARASUBAZARIN LİRİKA M Ə NB Ə Yİ

Njna Bakşi Yuriyevna(Karasubazarlı) 1947-ci ildə RSFSRin Krım vilayətinin Simferopol şəhərində Krımçak ailəsində anadan olmuşdur.Bu müharibədən sonrakı çətin illər idi. İndiyə qədər Krımcak facıyəsi – faşistlər tərəfindən bu xalqın kütləvi məhv edilməsi yaddaşından silinmir.Onun poyeziyasında xüsusi insan tələbatı, görünən və görün-məyənlər əks olunur. Fikri və çılğınlığı, onun dərin şe`rləri birləşdirir. Bütün sevinc və həyəcanlar, özünkülər və yadlar onun ürək narahatçılığının kəsişməsindən keçirlər. Müraciət edərək təbiətə, tarixə, həyatın sehirkarlığını oxuyaraq bizə o yeni həyat yolu açır. Şairənin lirikası fəlsəfə üslubundadır.Ona uzaqdır sadə təsvirlər, baxmayaraq ki, onlar əksər şe`rlərin yaranmasında dəqiq əsaslara xidmət edirlər.Onlarda Krımçak xaqının tarixi talehlərinin iştirakı və milli qürur hissiyatı yaşayır.Əksər şe`rlərin sə-tirləri onun keçmişinə və gələcəyinə, milli xüsu-siyyətinə, ağır Krımcaklar talehinə həsr olunur.

Onun şe`rləri açıq və məzmunludur. Nina Karasubazarlı – müasir, təkrarolunmaz şa-irələrindən biridir. Onun lirikası – bu incəsənət na-rahatlılığının gözəl, bədii ifadələrdə özünə yer tapdığı məkandır.  

 

Dora Pirkova,

“Krımçaxlar” Krımçaklar cəmiyyəti

 idarəsinin Sədri;

ARK mədəniyyət mərkəzinin

əməkdar işçisi

 

MÖ`CÜZ Ə L İ ANLARI XATIRLAYIRAM

 

PUŞKİN Ə

Yox, xəyanət edib sənin ruhunu

Yaddaşdan çıxarmaz bu torpaqımız,

Payeziyayla taclanmış

Sənsən şahımız.

Sənin dahiliyinlə tən tutulan,

Var - "Şairlik vicdanı

 Və parolu".

Yüksəklikdən göstərilir

Bizlərə,

Min əsrdə bir dəfə

İncəliklər mənbəyi nəhəng olan,

 Sənin iste`dadına

Olduqca şəfəq saçan

Öz zirvələrimizdən baxıb

Sorurq – Sən hardasan!

Parıldar hər küncü

Brilliyanttək

Yazılmış sətrlər sən

 Tərəfindən,

Səninlə yoxlarıq biz

Atlantları

 Almaz ifadəli poyeziyalar

Alayı.

 

 

YEV İSEY

(Yevisey İsaakoviç Peysəhin xatirəsinə)

 Açıq ürək ilə qəbul edərdi,

Vaxt, və`dəsiz olsa da öz Krımçax xalqını -

Çoxdan yaddan çıxmış tarixi ilə,

Yolçu xatirəsiylə.

 Xilas etdiklərinin xırda qalıqlarını,

 Göz yaşları içində özuylə apardılar.

Olan o yanğıları, qəddar bədbəxtlikləri

Doğma bir bayrag kimi qəlblərdə yaşatdılar.

                                      Başa düşürdü ki, o, güllələnlərin qanı

Əsirlərlə torpağı alışdırmaz, yandırmaz.

                                 Axan çaylar,dənizlər və böyük okeanlar,

O yaranın qanını zaman keçsə də yumaz.

Yatır ah-na`lə ilə atılanlar quyulara,

Xalqı geri qaytarmaq mümkün deyil bir daha.

Məhv olanlardan biri nəsilliklə tanınmış,

Bütün "qızıl işində”incə bir usta olmuş.

Bu fikirlər içində çatılardı qaşları,

Sakit-sakit beləcə axardı göz yaşları:

“Bəs nə üçün, Yenisey,otuzuncu illərin

Tarixini dərindən belə ayırd eylədin?

Ataların sözlərin,əski yazılarını,

Toplayaraq bir yerə qoruyun siz söylədin?”

Fikirləşib beləcə bir axşam qoca Peysah,

Baxaraq qəmli-qəmli,çox dərindən çəkdi ah.

Karandaş, xəritə və kitabları götürərək,

“Kömək olum xalqıma –krımçaxlara gərək.

Adəti, ən`ənəni qaytarım mən geriyə,

Yaşayıram mən bu gün yer üzündə bəs niyə?”

Xalqı ilə axtarıb tapdı o gündən həmən,

Tapmaca, mahnıları, atalar sözlərini.

Vətənini, xalqını belə olar bax sevən-

Əlləşər gecə-cündüz yummadan gözlərini.

Tapdılar axtararkən - Conkanı*,duaları,

Sandığınca içindən o vaxtkı kostyumları.

Nə vaxt isə hansısa gözəl krımçax qızı

Geyinibmiş toydaca bu kostyumu qırmızı.

Bax beləcə keçmişi duyub, xatırlayırıq,

Gördüyümüz işlərdən böyük ilham alırıq.

Öyrəndik ki, o vaxtlar nəydi bişirdikləri,

Nənə və babalarin sevinclə tikdikləri.

Keçmişi və tarixi xilas etqik birlikdə

Qoca, cavan, uşaqlar,hətta körpə beşikdə.

Davamçıları vardır bu gün keçən illərin,

Açkinazdır bax biri gözü bələdçilərin.

Peysəhsə açmış oldu böyük, gözəl bir mə`bəd,

Bu mə`bədin qiyməti yoxdur bax, bu gün əlbət.

_______________________________________________________

*Conkalar – Kr ımçakların qədimi əlyazma kitabları

 

 

“SELV İNSKİNİN” №7725 PLANETİ

İlya Ivoviç Selvinskinin xatirəsinə)(həsr olunur

Sən birdən böyüyüb əlçatmaz oldun,

Qəbirlər naləsin eşidən zaman.

Guruldadı Dant və Ovidey kimi

İstedadın sənin ölçülməz olan.

Elə bir fikirlər, sözlər yoxdur ki,

Ölçmək mümkün olsun onu düzünə.

Yaşayarkən, sənin dediyin sözlər,

Ölçülüb yaşayan insan ömrünə.

 

DURNA

(Aleksandr Tkaçenko xatirəsinə)

Torpaq, qəbul edərək sən özunə

 Çevirdin durnaya o insanları,

Yaralı qanadlarla,

       Bura üz tutanları.

O uçub gələrdi hər zaman qışda,

Əlvida mahnısın hey oxuyarag.

 Yaddaşın ömürlük, sadə olduğun,

Sağ qalanlara xatırladaraq.

Fırlanaraq qızıl gül kolu üstə,

                                      Qucmaq istədi o qanadlarıyla,

Baxmayıb durnanın goz yaşlarına,

Budaq hey sançırdı tikanlarıyla.

Ağ fişkanın uzərində gəzərək,

Ağrıları addımlarla ölçərdi.

Qoça ağaçlara yaxinlaşaraq,

Sadiq bir dost kimi içəri girərdi.

Torpaqsa özunə qəbul edərək,

 Müharibə odunda yanmışları.

Durnaya hər zaman yazığı gələrək,

Qucardı doqmatək tək qalmışları.

Kimə lazım torpaqları yandrıb

Əzab vermək ona qara tüstüylə?

Kulək ilə alov qılınc yaradıb

Doğradı qanlı qəmləri hirs ilə.

Bədbəxlkdən donüb qalmış bir taleh,

Kimin ruhuylasa sakitləşmişdir.

Xilas et Allahım Durna ürəyin,

Göz yaşı içində mürgüləmişdir.

Külək əsən kimi yıxılır yerə,

Yan-yana düzülmüş qızılı ağaclar.

Yaralı əsgərtək sızıldar belə,

Bax burda durubdur qara fişkalar...

Yanğının izləri kolların üstə,

Vəhşicəsinə ölmüş hər şey tarlada.

Ölçüyə gəlməyən ağrı içində

Naz çəkə bilmərsən tənha durnaya.

YUNUS

(Yunus Kand ının xatirəsinə)

 

 Yan ıb göz yaşlarım qaynayır dərddən,                                                     

Gözlərim kor olur, olan səbəbdən.

Hiss etməm özümü heç azadlıqda,

Köhnə dostum mənim bu gün yanımda.

Zümzümə eylədi ağrı-acıdan,

Yudu qəm-kədəri şe`r deyən andan.

Damğa vurmuş oldu o haqqsızlara,

Olub keçmişləri açmayanlara.

Günahsız anaların, dulların, nəvələrin

Demək olar qəlbini ovcundaşa gətirdi.

“Haqqsızlıqlarınınsa, zaminidir”- söylədi.

Qoruyucusu oldu axan göz yaşlarının,

Dərdini dərdi bildi öz doğmaca xalqının.

Çox sözlərin içindən, tapdım öz sözlərimi,

Sizlərəsə çatdırım mən onları səmimi:

“Dolasa da barmağa böyük dövlət yiyələri,

Qırx dördünü yaşadı hesablaraq illəri.

Yaşasa da başqası özünün yüz ilini,

Yunus bildi amma tək ğırx dördünün sirrini.”

 

CONKA

David İliç rebinin xatirəsinə

 Əcdadların ağzından

Şox şeylər söyləmişdi,

Sanki öz ayağıyla

Durnacığaz gəlmişdi.

Astanada daynıb

Sakitcə cöz yetirdi,

Alicənab duruşun

Özü ilə gətirdi.

Və danışdı ki, necə

Dostluğu eyləyiblər,

Təzə şərablar ilə

Canları bərkidiblər.

Səsləri isə necə

Məlahətli olardı,

Yaşamaq arzuları

Gün-gündən çoxalardı.

Sazlarını kökləyib

Deyərdilər sevgidən,

Vurulduqları qıza

Canları alan naza.

Süzgüncə baxışları

Qoruyardı sirrləri,

Artıq geridə qalmış

Mö`cüzəli illəri.

Lap çoxdan olmuş idi

Deyəcəyim əhvalat:-

-“Qara Krımçax qızı,

Qələm qaşları onun

Sürmədən də qaraydı,

Süzgün baxışlarısa

Bir nizamlı alaydı.

Xoş elçi tərəfindən

Rəngi qarabuğdayı,

Canı qayadan da bərk

Oğlana xanım oldu...”

Oxuyuram mən hərdən,

O vaxtdan gəlib çatan

Conka* sətirlərindən.

Görürəm şəkillərdə

Gözəl Krım torpağın.

Asan, Nasım və Akva

Durublar qıraqdaca,

Ağaclardakı alma

Tökülürlər astaca.

Gizlədir Zeynəbdənsə

Lukavo öz baxışın,

Hərdən utanıb nəsə

Aşağı salır başın.

______________________________________________________

*Conka – Kr ımçak xalqının qədimi əlyazma kitabı

 

KRIMDA ANCAQ

Getsəm də qatarla uzun bir müddət,

Uçsam da göylərdə təyyarə ilə,

Olsa da ətrafım dolaşıq yollar,

Qəlbımdə arzular susaraq qalar.

Nə qədər sən enli olsan da – Bolqa!

Hə qədər sən gözəl axsan da – Neva!

Qəlbimdə hər bir şey susub bir müddət,

Beynimə toplayır böyük bir sərvət.

Yasəmən içində boğulur – Lvov,

Necə də yaxşıdır bir bax – Odessa,

Berest və Volqaqradda hərdən,

Gəzirəm təmkinlə heç tələsmədən.

Alıram ləzzəti paytaxt Kiyevdən,

Pereslavl gəldi xoşuma mənim.

Geri qayıtmağa can atdım birdən,

Doğma Krımımda qalıb ürəyim.

Eh! Görəydim o dağları yenidən,

Meşədəki zoğallardan dərəm mən.

İyini dənizin alıb sahildən,

Qaçam ayaqyalın, uçam sevincdən.

Burda hətta olan sadəcə daşlar,

Mənə güc verməyə qadir, yoldaşlar!

Gözəllik öyrədir mənə hər zaman,

Moruğun budağı yazda ayılan.

Bütün quşlar inan, ancaq Krımda,

Səs-küylə oxuyub yuva qururlar.

Şırıldar axan su necə də burda,

Ayrılan damcıyla mahnı oxarlar.

 

HARR İ MARDERƏ

Sakit-sakit vidalaşıb gedirlər

Qarlı boranlı günlər.

Hər dəqiqə borc hissi ilə göylər,

Yaz qüşların yağış altda səpərlər.

Qürurlu yerişlə ellər gəzərək,

Aprel yazı hökmlə addımlayır.

Aşıb-daşan rəngli qızıl güllərlə,

Başı üstə qızıl tac parıldayır.

Günəş yenə qanı qaynadan zaman,

Sonuncu qar axıb dağdan enəcək.

Torpaq iyi təbiltək vuran zaman,

Həzin səsli tütək də sevinəcək.

Xatırlaram yazın xoşbəxt anında,

Harri Marderin o vaxtkı yürüşün.

Barışdırır heyranlıq ilə qaçış,

Solmayan çöhrəsin, köhnə görünüşün.

Kəs, oxuyan quşların səs-küyünü,

Dondur axan xoşbəxt yaz aylarını.

Bircə dəqiqəlik sükut istərəm,

Eşidib oxaraq həzin laylanı.

 

ARKAD İYƏ

Payız gəldi beləcə

Yanan qızılı odla.

Əlvida bağışladı

Soyuq yağan yağışla.

Qəmgin rəqslə fırlanıb,

Yarpaqlar üstün örtdü,

Məxməri külək ilə,

Hər tərəfi bürüdü.

Mənsə böyük səbrlə,

Yenilik gözləyirdim.

Təsadüfən Arkadiyə,

Axşamüstü baş çəkdim.

Sakit olan ətrafda

Bülbül oxurdu yanaraq,

Yenidən yaşayırdı

O, vaxtıca sayaraq.

Mən sakitcə dinlədim

Tıqqıltısın kəfkirin,

Oxurdu quququşu

Səsiylə bülbüllərin.

Bədbəxtliklər geridə

Qalaraq kecmiş idi,

Qəmli günlərsə bizdən

Ötərək itmiş idi.

Saatsaz işlərində,

Dəqiqliyi duyurdu,

Ehtiyat ilə usta,

Xoşbəxt vaxtı qururdu.

 

KRIMÇAK ALBOMU

 

QAYTARMA

Tanış olduğuyçun mahnı sözləri,

Qəbul eyləyirəm adi söz - amma.

Rahatlıq hiss edib doğma evimdə,

Ey doğma vətənim Krım – qaytarma*!.

Qəmli, həzin mahnıların altında,

Şərqsayağı tonu dəyişib süzən.

Ağır təbiətli, sakit və usta

Gözəl, məlahətli qızlar görürəm.

Əllər ki, göylərdə görünməyən heç,

Olanı söylərlər Krım haqqında.

Onlarda şənlik,qəm, ağrı, ayrılıq,

Həyat parıltısı hərəkəti var.

Keçən keçmişlərdən nişanələrin,

Necə də güzgütək əksini verir.

Səs küylü musiqi hərəkətiylə,

Sevinc, güc və uğur hədiyyə edir.

Uçan-Su sədası səs-küy salaraq,

Ayırır özündən Uzundərəni.

Bir sözlə, qayadan qəlpə qoparıb,

Hey gətirir guşə igidlər bəmi.

Masanın üstündə halva, kişmiş, qoz,

Gicəllənir başım şirniyyatlardan.

Hər kəs rəqs eyləyir – cavan və qoca,

Heç doya bilmirəm mən qaytarmadan!

____________________________________________

*Qaytarma – q ızğın bayram rəqsi

 

GÖZƏL KRIMÇAK QIZI

Dəfələrlə olmağıma baxmayaraq,

Öyrənmədim Krımı, yox!.

Gözəl sözlər onun haqqda,

Eşidib və oxudum çox!.

Sərxoş edən havası,

Üzümləri şipşirin.

Qızları sevmiş olur

Sədasında dənizin.

Dalğalar nəzakətli,

Hər kəsə uğur verir.

Gecə düşən ulduzlar,

Sakitlikdən bəhs edir.

Salqirin bulaqları,

Zümzüməylə öpüşür,

Feodosiya səs-küydə,

Yalta küləklə döyüşür.

Dəfələrlə olmağıma baxmayaraq,

Çox gec öyrəndim Krımı.

Bir dəfə qarşıladım,

Burda Krımçax qızını.

Gözəl Krımçax qızı

Süzülən gözləriylə

Qaytarmanı rəqs etdi.

Mərdanə, məharətlə,

Hər cümə günlərində

Kubete mənə verdi.

“Purim” bayramlarında

Həvalə eylədilər

Böyük hörmət hissiylə

Mənə vacib işləri.

Oturaraq bir küncdə

Vurulduğumu duydum.

Çox narahat bir halda

Bakal “Arle”ni götürüb

Axıra qədər içərək

Göz qırpımda qurutdum.

Fikirlərin içində

Uyumuşam aman,nədi?,

Gözəl Krımçax qızı

Məni dəli eylədi.

Hə, mən indi bildim ki,

Nə üçün bəs sevirəm

Gözəl Krım torpağın.

Öpüb yanaqlarından

Rəqs etdim Qaytarmanı,

Belə gözəl bir diyar

Göstər görüm bir hanı?.

Mən Karasubazarda

Krımçax qızın gördüm,

Göz yumyb xəyallarda

Dodaqlarından öpdüm.

Dənizdə olmasa da,

Həyat gəmim burdaca,

Yaxınlaşdı sahilə,

Çox ehmal və astaca.

 

KRIMÇAK GERB İ

Həddsiz düz

Bir az acılı

 Ot dadı kimi.

Təəccüblüdür sakit olan Ağ-Qaya.

Burda böyük şahinlər

Sadiq qalaraq ona,

Üstündə fırlanırlar,

Keçmişdən qalmış olan

Sirrini qoruyurlar.

Və Qarasu suyusa

Ritm ilə hey axır,

Keçmiş indi qarışaraq

Bizi Nərgiz gülü*tək

Gələcəyə aparır.

 Ey Tanrı, sən haqq olan.

 Əsrlərlə vətəni

Bizim üçün qoruyan.

Yar oldu məhəbbətin

Bizlərə sağ qalmaqda,

 Xalqımın ölənlərin

Canlandırdın bir anda.

Bircə ona görə ki,

Azad olmağın haqqı

Ömürlükdür həyatda.

Azadlıqdır qoruyan

 Bizim həyatımızı.

Onu olmaz yox etmək

Necə ki, Qara dəniz –

Çayların həyatını

 Tamamlayır sevərək!.

 

KRIMÇAKLARIN VƏS İYYƏTİ

Ah! Quduzlar, yox etdilər KrımçaX nəslin,

Bu olanlar ola bilərdi başqa cür yə`qin.

Artıq tökülməyir gözdən göz yaşı,

Hər kəsin fikirlə doludur başı.

 

Cətin ki, bir kimsə bu yoldan keçən,

Göz qoya bu xalqın faciyəsinə.

Özünkü bilərək kövrəlib hərdən,

Hay verə,titrəyən qəmli səsinə.

 

Yaşayardıq xoşbəxt biz

Və ruhən varlı idik,

Adlanardı işimiz

Yerimizi bilərdik.

Hər bir usta bilərdi

Öz işinin sirrini,

Nəvə isə babadan

İş alardı xəlvəti.

Tanıyardın adların onların az olmayan,

Kimlərinsə işində heç qıraqda qalmayan.

Alardın sən onlardan lazım olan malları,

Ayaqqabı və dolça, qalın yun yorğanları.

Almış idin yorğanı Çulak adlı cavandan,

Dostluğu eyləyərdin cavan ilə o vaxtdan.

Çalışardı ürəklə dulusxana işində,

Qorxaq idi hər bir iş babamın əllərində.

Alsa idi kimlərsə, ondan dolça nə vaxtsa,

Doymaz idi baxmaqdan, naxışlara heç əsla.

Mənim digər babamsa gözəl pinəçi idi,

Tikdiyi başmaqlarda insan qəlbi görərdi.

Bir sehirkar olardı sevimli işlərində,

Köhnəni təzələrdi bircə saat içində.

Yandırarkən sobanı ağır uğuldayardı,

Tez bir zaman içində otaq isti olardı.

Asılardı küncdənsə isti qış gödəkcəsi,

Tikmiş idi həssas bir krımçaxlar dərzisi.

Sobanı yandırarkən necə isti olardı,

Xoş qəlblərdə sakitlik və sevinc duyulardı.

Çalişaraq sobaçı Bakşi cox həvəs ilə,

Kərpicləri düzərdi sakit-sakit, təmkinlə.

Özünün iş başlığın – xeyirxahlıq gətirər,

Belə olan bir zaman çalınar böyük zəfər.

Qalmışıq olduqca az, hal-hazırkı zamanda,

Dərdimizə özümüzük alışan da yanan da.

İtirmə inamını - itirsən onu inan,

Buza dönər ürəyin, həmin dəqiqə zaman.

Yorulmusan bilirəm, otur, dincəl ürəkdən,

Yorğunluğunca düşsün, bir daş kimi ətəkdən.

Hələ ürəklər yanır – biz bu gün Krımdayıq,

Sənin ilə birlikdə birgə addımlayırıq.

Gərək çalışaq biz də -

- Bu həyatda yaşaraq

Ancaq xoşbəxt olmağı,

Gözəl əməllər ilə yaddaşlarda qalmağı.

 

İki nişan üzüyün mücrününcə içində,

Bu günədək qoruyur doğmalarım hələm də.

Elə bil ki, kim isə vəsiyyətin eyləyib,

Onlara:-“Xoşbəxt olun”

Gülümsərək söyləyib.

Üzüklərin içində iki insan ismi var,

Diqqət ilə izləsən, onları oxümaq olar.

Nənəmin üzüyündə

Qardaşım çox sakitcə

Ad –“İosif”oxudu,

Adı oxuyan zaman

Onun qonur gözləri

Kədərlə, yaşla doldu.

 

Nənə-baba adıyla səslənməzdi nəvələr,

Elə olmuş olsaydı

Baş verərdi bəs nələr?

Ətrafdakı insanlar sevməzdi bu işləri,

Gülən zaman çıxardı ağızlardan dilləri.

 

İndisə yaşayırlar belə gözəl zamanda,

Yaddaşlardan silinməz -

- xoş günlər də yaman da.

Ağlayan da, yanan da,

Tapıldı dərdlərinə,

Mərd olan xalq toplusu

Səs verdi səslərinə.

O vaxtı ki, kimlərə veriblərsə məhəbbət,

Heç baxımsız qalmazlar

Onlar tərəfdən əlbət.

 

A Ğ-QAYA

Kədərdən heç görmürdülər,

 Keçmiş həyat şəkillərin.

Sükutlu ildönümüdür,

Yaddan çıxmış həqiqətin.

 Cəzalandırmayın haqqın yaddaşın,

Çəkir onun övladlarının nazın.

 

Ey doğma ölkənin gözəl qızları.

O vaxt - lap uzaqda siz

Gizlədərək üzünüzü

Kimin ardınca bəs, əzab çəkdiniz?.

Hansı çayda ayağıyalın

İlığ sudan həzz aldınız?

 Kimlər ilə Zov-dərə ritmi altda

 Qaytarmanı oynadınız?.

 

Bəs bu kimin igid oğlu

At üstündə yallı gedir?,

Kimin qızın xatırlayıb

Ürəyinə yaxın bilir?

 

 Görürsənmi, fikirlidir dağ bulağı.

Dodağının yanğısının əzabından

Bəs kim ona ildırımtək yaxınlaşıb?

Xəbisliklə bal şirəsin hey içərək

Ovcu ilə çırparaq hey pis yanaşıb?

 Düşüblərsə kimin üstə çimdiriblər,

Üst- başını yaş ediblər.

Kimin qızğın, xoş hiddətin

Qoruyur bəs çay yarğanı?

 

Krımçaxlar,əzizlərim:

“Nə bişirib, nə tikdiniz?”

Hansı güllərin ətrini

Yay səhəri iylədinz?

Necə oğullar böyüdüb,

Və bəs necə itirdiniz?

Hansı düşmən hücumları

İgid ərləri məhv etdi?

Krimçaxlar içərisindən

Bəs kimləri əsr seçdi?

 Onların əzablarını

 Kimlər bildi söylə görüm,

Olanları mən də bilim.

Axı kimin mahnıları

İstəyib səni, Ağ-Qaya?.

 Daşların səni öldürüb

Qoymaz yalan danışmağa.

Kimn ürəyi yanaraq,

Qara hörüyü ağardı.

Söylə görüm nə vaxt axı,

Qaynadı Avrəd- bazarı.

İrinləmiş gözdən tozu,

Söyə nə vaxt

 Süpürdülər qığılcımlar hey çaxaraq?

Döyər ikən qamçı bəs çiyinləri

Ağrı deyil, cənnətimi gətirdi?

“Ondansa öldür,”- deyə sən yalvardın,

Cəhənnəm iyin aldın.

 Krımçax qızım bil, sən

Hər kəsin ürəyində

Bəzək qırıntısıydın

O an parıldayırdın.

Ey Krım, əzizim - Qara-Su!

 Gəzdirdiyin özündə

Kimin göz yaşıdır bu?

 Qürur yerim – Ağ-Qaya!

 Qoruduğun kimin talehidir bəs

Daşların arasında?

Ey susan dağlar,

Söylə mənə bildiyini tez elə!

Öz daşının sayını heç bilməyən,

Taleh birləşməsini hiss etməyən.

Bəsdir!,Əsrlərlə danışmaq olar,

Onlar burda adlanırlar Krımçaxlar.

 

                                                   YALTA

Salam əleykim, Yalta!,

Gün yaxşı, əzizim!.

Qayğıkeş gəncliyimin bacısı mənim,

Ulduzlu gecəm bə aydın səhərim.

Vağzallarda qaçarkən,

Qarşılarkən tralleybus, karterləri,

Gəmilərlə vidalaşarkən,

Bilməz idim nələr gözləyir məni.

Sən axşamlar briliyanttək parlayan,

Sehirlə çilənmiş ay dalğasısan.

Səni sevənlərin qəlbini duyan,

Qardaş-bacıların, bil, anasısan.

Məhəbbət bəxş edən mənə gənclərin,

Özünü sevməyin görmüşəm burda.

Deyildir talehim mənim sevməyim,

Bu gözəlliklərdə, sənin qoynunda.

Cəzb edən ətirli, al rəngli güllər,

Bağı cəzb eyləyir öz sevgisiylə.

Olmaq istəyərdim bağda bir çiçək,

Toxunsun bülbüllər cəhcəhəsiylə.

Mən burda uçaraq küləklər kimi,

Xəyallar içində mürgüləyirəm.

Ürəyim sevincdən mahnı oxaraq,

Söyləyir gözəlsən, səni sevirəm.

Baxmayaraq keçib o gündən illər,

Gülərək yenə də mənim ürəyim.

Pıçıldar:” Yalta, xeyirli günlər!,

Gün yaxşı, əzizim sirdaşım mənim!”.

 

 

QIŞ YAYLA, PAYIZ YAZLA

YAZ DAL ĞINLIĞI

Zəng səsiylə səpələndi

Musiqili damcılar,

Simfoniyatək səsləndi

Mart ayında olanlar.

Nə söylədi mahnılar,

Nələri dedi onlar??.

Şırnaq çayla oynayaraq

Bəladanmı qorundu?

Əriyən buz salxımları

Ölümünümü duydu?.

Hər damcıyla- göz yaşıyla

Nə demək istədilər?.

Yə`qin yay yaxınlaşır:-

- Dağ suyunu içirib

Gül dəstəsi bəxş edər.

Əldən salar tozlu bürkü,

Sonra payız göylərində

Ulduz izini itirib

Və bizlərə nəql edər:

“Heç də ömürlük deyil

Həyatda saçan işıq.

Yenə dönər geri qış,

Yenidən çaylar donar.

Şaxta isə yandırıb,

Yolu süpürmüş olar.

Qış özü tez təhərdir,

Sevmirəm tələsməyi.

Payızsa az təhərdir.

Yaşamaq istəyirəm

Yayı – o çox gözəldir.”

 

 

GÜN Ə Ş Ə M Ə DHİYY Ə

Səhər tezdən günəş qalxır.

                                       Canlı şüalarında

                                       Torpaq hey yuyunaraq,

Sevincdən ona baxır.

Şəffaf köpükləriylə,

Göydə uçan quşları,

 cəlb edərək çağırır.

 Sellərlə şəlaləyə

Çay istisin gətirir.

 Hönkür ilə kəbinli,

 Top atəşisə birgə

Məhəbbətin çağrışın

Hər tərəfə göndərir.

Fikirli oynayaraq

Sənin ilə birlikdə

Cəlbedici danışır.

İsti nazçəkən külək

Sirr dalınca qaçaraq

Uzaqlara axışır.

 Harda ki, qalın ot var

Ordaca bu şüalar

 Öz mahnısın oxarlar.

Hər bir kəsin üzünə

Sevinc hissləri ilə,

Mehriban gülüşlərlə,

İsti gözlə baxarlar.

Qaçırsan yüksəkliyə,

Hardan başlayır uçuş.

Qolları açıb enli,

Elə bil ki, qucmağa

 Başlayıb o an çağırış.

Sevib dəniz tumar və dərinliyin,

Sevib qaya ətəyi damcıların.

Sirli mahnıların altındaca sən,

Yuxuda göy sə