Желательное и условное наклонение

Dilek Kipi

Bu kip, bir işin olması ya da yapılması dileğini bildirir. Yaygın olarak ‘keşke’ sözcüğü ile beraber kullanılır.

Olumlu / Olumsuz

eylem + (mA) sA + kişi eki

Örnek:

1. Keşke şimdi tatilde ol sam.

2. Keşke dünyada hiç savaş ol masa ve tüm insanlar barış içinde yaşa salar.

3. Keşke hiç iş ol masa.

4. Keşke sen şimdi burada ol san.

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Keşke hep çikolata ye…….. ve hiç şişmanla……….

2. Keşke çok iyi Türkçe konuş………

3. Keşke çok param ol……. da tatile çık………..

4. Keşke hep yaz ol……. hiç kış ol……..

5. Keşke insanlar hiç birbirlerine yalan söyle……..

6. Keşke toplantı erken bit……. de alışverişe git………

7. Keşke babam sigarayı bırak………

8. Keşke İstanbul’da trafik yoğunluğu ol…….

9. Keşke bahçeli bir evde otur……..

10. Keşke Müdür Bey bu kadar çok konuş……..

11. Keşke tüm işler bit…….. de biraz dinlen………

12. Keşke insanlar hiç birbirlerine yalan söyle………..

Olumlu Soru / Olumsuz Soru

Dilek kipinin soru biçimi, dilekten çok kararsızlığı anlatır. Bir işi yapıp yapmama konusunda kararsız kalınan durumlarda bu kip kullanılır. Ayrıca karşısındakini fikrini alma da söz konusudur.

eylem + (mA) sA + kişi eki + mI?

Örnek:

1. Bu konuda bir avukata danış sak mı?

2. Bu akşam Ahmet Beylere git sek mi?

3. Nasıl yap sam?

4. Acaba onu hiç ara masam mı?

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Acaba bu konuyu eşimle konuş……. ……?

2. Tatilde Bodrum’a git….. …..?

3. Nuran çok şımarık bir kız. Acaba onu doğum günü partime çağır……. …?

4. Bugün hava çok soğuk. Pikniğe git……. …..?

5. Bugün çok işim var. Acaba onun davetini kabul et…….....?

6. Başım çok ağrıyor. Bir ilaç iç…… ….?   

Dilek Kipinin Hikâyesi

Dilek kipinin hikayesi, geçmişte kalan ve artık gerçekleşmesi mümkün olmayan bir durumu anlatmak için kullanılır. Bu kiple kurulan tümcelerde, bir pişmanlık ifadesi söz konusudur. Çünkü, eylemin gerçekleşmesi mümkün değildir.

Olumlu / Olumsuz

eylem + (mA) sA + (y) + dI + kişi eki

Örnek:

1. Keşke daha çok çalış saydım da sınavı kazan saydım. (Çalışmadım ve sınavı kazanamadım.)

2. Annem izin ver seydi de ben de sizinle gel seydim. (Annem izin vermedi ve ben sizinle gelemedim.)

3. Sabahleyin geç kal masaydın da müdürü gör seydin. (Geç kaldın ve müdürü göremedin.)

4. Keşke daha genç ol saydım. (Artık daha genç olma şansım yok.)

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Keşke üniversiteyi yarıda bırak………

2. Keşke arabayı bu kadar hızlı kullan………… da kaza yap……….

3. Keşke onu hiç tanı………..

4. Keşke avukat ol…….. da mühendis ol………..

5. Keşke biz de onlarla tatile git………

6. Keşke daha erken rezervasyon yaptır……..

7. Zeynep keşke Ömer’le evlen………... Çünkü hiç mutlu değil.

8. Keşke sigaraya hiç başla……...

Olumlu Soru / Olumsuz Soru

eylem + (mA) sA + mI + (y) + dI + kişi eki?

Örnek:

1. Acaba bugün ona uğra sa mıydım?

2. Acaba buraya hiç gel meseler miydi?

3. Aysel’i de yemeğe çağır sa mıydık?

4. Acaba ona hiçbir şey söyle mese miydik?

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Düğünden çok erken ayrıldık. Biraz daha kal……. ………?

2. Bu saatte onu hiç rahatsız et…… ……….?

3. Bayramda patronumu ara…… ………?

4. Hiç param kalmadı. Bu kadar çok alışveriş yap…… ………?

5. Trafik çok sıkışık. Acaba otobüse binmeyip yürü…... ………?

6. İkimiz de bu filmden hoşlanmadık. Acaba başka bir filme mi git……….?

2. Şart Kipi

Şart kipi, işin yapılmasının bir koşula bağlı olduğunu anlatmak için kullanılır. Temel tümcedeki eylemin gerçekleşmesi, yan tümcedeki eylemin yapılıp yapılmamasına bağlıdır.

Şart kipi ile dilek kipi aynı ekle (-sa / -se) yapılır. Bu iki kipi karıştırmamak gerekir. Tümcenin başına ‘keşke’ gelebiliyorsa dilek kipi; ‘eğer’ gelebiliyorsa şart kipidir. Bir eylemin dilek kipi mi yoksa şart kipi mi olduğunu anlamak için, bu şekilde kontrol etmek gerekir.

eylem + (mA) + zaman eki + (y) sA + kişi eki

Örnek:

1. Yarın erken gel irsen beni görebilirsin.

2. Eğer pratik yap saydınız Türkçeyi daha çabuk öğrenirdiniz.

3. Bu kadar hızlı araba kullan ırsan kaza yaparsın.

4. Bugün yağmur yağ mazsa alışverişe çıkarız.

5. Eğer yarın bana gel ecekseniz haber verin.

6. Pencereden bak bakalım, eğer yağmur yağ ıyorsa şemsiyeni al.

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Eğer erken kalk……. kuaföre gidebilirim.

2. Eğer geç kal......... onu beklemeyeceğim.

3. Sınavı kazan….….. babam bana bisiklet alacak.

4. Tiyatroya git......... sana da haber veririz.

5. Daha önce evden çık......... otobüse yetişirdin.

6. Bebek hastalan….... onu doktora götür.

7. Öğretmen izin ver....... ikinci ders eve gideceğim.

8. Eğer sinemaya gitmek iste………. evde oturalım.

9. İşin uzun sür……. bana haber ver.

10. Bana yardım et……… bu ödevi bitiremem.

11. Yarın bana gel....... Akmerkez’e gideriz.

12. Çok tatlı yer...... şişmanlarsın.

13. Ali’nin telefon numarasını bil....... bana verir misin?

14. Beni rahatsız et…………… daha rahat çalışabilirim.

15. Trafik sıkışık ol…………. eve on dakikada ulaşırız.

16. Arabayı dikkatli kullan……… kaza yapmazsın. 

17. Başın ağrıyor………. ilaç içmelisin.

Şart eki, eylemlere gelebildiği gibi, adlara ve sıfatlara da gelebilir:

ad / sıfat + sA + kişi eki  ad / sıfat + değil + se + kişi eki

Örnek:

1. Pasta güzel se bir dilim de ben alayım.

2. Ekmekler yumuşak sa iki tane al.

3. Çok yorgun değil sen bu akşam diskoya gidelim.

4. Nuray evde değil se mutlaka annesindedir.

5. Murat’a telefon et, eğer ofiste yse benim bilgisayarımı kapatsın.

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Eğer aç……… size bir şeyler hazırlayayım.

2. Eğer uykun yok…… televizyon izleyelim.

3. Selma evde……… bu akşam ona gidelim.

4. Türk kahvesi yok…… çay içeyim.

5. Simitler sıcak……. bir tane verir misiniz?

6. Ev soğuk……. sobayı yakayım.

7. Kebap acı ………… ben de yerim. Acıyı hiç sevmem.

8. Telefondaki Mehtap……. kapatma, senden sonra ben de konuşacağım. 

9. Eğer şanslı……… bu oyunu kazanırsınız.

10. Çocuklar okulda ………….. neredeler?

11. Zamanın var…….. bana yardım eder misin?

12. Eğer yorgun ………….. evi temizleyelim.

Ders 24

Hikaye birleşik zaman

Смешанные времена

1. Şimdiki Zamanın Hikâyesi

Şimdiki zamanın hikayesi, geçmişte devam eden eylemleri anlatmak için kullanılır. Bu kip aynı zamanda eskiden yapılan ama artık yapılmayan alışkanlıkları anlatmak için de kullanılır.

Şimdiki zamanın hikâyesi, eyleme şimdiki zaman ekinden (-yor) sonra görülen geçmiş zaman eki (-dı/-di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü) getirilerek yapılır.

eylem + -()yor +-dı/-di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü + kişi eki gel + iyor + du +m

Olumlu

Утвердительная форма

Olumsuz Отрицательная форма Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма Ben çalışıyordum çalışmıyordum çalışıyor muydum? çalışmıyor muydum? Sen çalışıyordun çalışmıyordun çalışıyor muydun? çalışmıyor muydun? O çalışıyordu çalışmıyordu çalışıyor muydu? çalışmıyor muydu? Biz çalışıyorduk çalışmıyorduk çalışıyor muyduk? çalışmıyor muyduk? Siz çalışıyordunuz çalışmıyordunuz çalışıyor muydunuz? çalışmıyor muydunuz? Onlar çalışıyorlardı çalışmıyorlardı çalışıyorlar mıydı? çalışmıyorlar mıydı?

Örnek:

1. Olga önceden Moskova’da çalış ıyordu.

2. Ben gençken sigara içi yordum, ama şimdi içmiyorum.

3. Onlar çocukken yaramazlık yapı yorlar mıydı?

4. Sen telefon ettiğinde, ben uyu yordum.

5. Öğretmen geldiği zaman öğrenciler kitap oku yorlardı.

6. Gençken şimdiki kadar çabuk yorul muyordum.

7. Sen toplantının saatini bil miyor muydun? Neden geç kaldın?

Aşağıdaki boşlukları şimdiki zamanın hikâyesiyle tamamlayınız.

1. İnna geçen yıl İngilizce kursuna git…………... (+)

2. Misafir geldiğinde bulaşık yıka…………. (+)

3. Oğlum önceden vejetaryendi, et ye……… (-)

4. Dün telefona cevap vermediniz, uyu…………? (+?)

5. Sen eskiden de gözlük kullan…………..? (+?)

6. Zeynep lisedeyken makyaj yap………. (-)

7. Yurtdışındayken aileni hiç özle……………..? (-?)

8. Ayşegül gençliğinde dans et…………. (+)

9. Geçen hafta çok bitkin görün…………, ama şimdi iyi görünüyorsun. (+)

10. Türkiye’ye gelmeden önce Türkçe bil………….? (+?)

11. Üniversitedeyken sınav dönemleri düzenli uyu……….. (-)

12. Tolga az kalsın bisikletten düş……….. (+)

13. Siz önceden Özgür Bey’i tanı………….? (-?)

14. Ben spor yaparken hiç kilo al………… (-)

15. Evden çıktığın zaman yağmur yağ………….? (+?)

Aşağıdaki paragrafı uygun zaman ekleriyle tamamlayınız.

Hastalığım şöyle başla………:

Büromda çalış…………...; bürün vücudumda birkaç günden beri devam eden hafif bir kırıklık var……… Ben buna aldır……….., her günkü yaşamıma devam et………… O gün öğleden sonra, oturduğum yerde birdenbire başımın yere geldiğini, ayaklarımın havaya dikildiğini san………. Sonra, kocaman bir çember içinde, dipsiz bir boşluğa yuvarlanır gibi ol…………. Fakat bu yuvarlanış, aynı çemberin içinde ol…………; görünmez bir kol beni bir çemberden diğerine at………., bıraktığım çember başımın üstünden gittikçe uzaklaş………. Oturduğum koltuğa ellerimle sıkıca yapış……….; bir süre o halde kal………… Bu alışık olmadığım baş dönmesi bana müthiş bir korku ver………..; hemen eve gitmek için kendimi biraz toparla………., bir hademe çağırarak beni hemen eve götürmesini söyle……… Merdivenlerden inişimiz komik ve çok zor ol……… Adımımı üzerine attığım her basamak sanki beni itiyormuş gibi, ayaklarımın altında birbiri arkasından yuvarlan……….. Hademenin beni kolumdan tuttuğunu, ancak duyduğum sızıdan hisset………….. Zavallı adam, düşmeyeyim diye canımı bile yak……….

Samet Ağaoğlu

(Bir Hastanın Rüyaları’ndan)      

2. Geniş Zamanın Hikâyesi

Geçmişte her zaman yapılan ve süreklilik taşıyan işleri anlatmak için kullanılır. Geçmişte sürekli yapılan ama şimdi yapılmayan işleri, eylemleri, alışkanlıkları anlatmak için bu kip kullanılır.

Bu kip, eyleme geniş zaman ekinden (-ar/-er/-ır/-ir/-r) sonra görülen geçmiş zaman eki (-dı/-di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü) getirilerek yapılır.   

eylem + -ar/-er/-ır/-ir/-r + -dı/-di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü + kişi eki yap + ar + dı +m

Olumlu Утвердительная форма		Olumsuz Отрицательная форма	Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма	Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма
Ben	gelirdim	gelmezdim	gelir miydim?	gelmez miydim?
Sen	gelirdin	gelmezdin	gelir miydin?	gelmez miydin?
O	gelirdi	gelmezdi	gelir miydi?	gelmez miydi?
Biz	gelirdik	gelmezdik	gelir miydik?	gelmez miydik?
Siz	gelirdiniz	gelmezdiniz	gelir miydiniz?	gelmez miydiniz?
Onlar	gelirlerdi	gelmezlerdi	gelirler miydi?	gelmezler miydi?

Örnek:

1. Babam önceden sigara iç erdi, ama artık içmiyor.

2. Kızım çocukken çok yaramazlık yap ardı.

3. Mustafa ilkokuldayken hiç ders çalış mazdı.

4. Siz gençken iyi yüz er miydiniz?

5. Sen buralara gel ir miydin?

6. Ben üniversitedeyken her gün bilardo oyna rdım.

7. Ayşe bebekken de hiç ağla maz mıydı?

Aşağıdaki boşlukları geniş zamanın hikâyesiyle tamamlayınız.

1. Dedem önceden her şeye sinirlen………. (+)

2. Çocukken fareden kork…………, ama şimdi korkuyorum. (-)

3. Sen üniversitedeyken futbol oyna…………? (+?)

4. Ablam gençken her pazartesi rejime başla………. (+)

5. Lisedeyken ödevlerimi düzenli olarak yap……….. (+)

6. Siz çocukken arkadaşlarınızla kavga et………….? (-?)

7. Kızın evlenmeden önce sana yardım et………..? (+?

8. Siz klasik müzik dinle…………..? (+?)

9. gençken her hafta sonu çama git………… (+)

10. Öğrenciyken yurtta sabaha kadar sohbet et………. (+)

11. Ayla’yla kavga et……… (+); ama hiç küs………… (-)

12. Eskiden bu kadar çok seyahat et……….. (-)

13. Melek çocukken erken yat………..? (+?)

14. Onlar dondurma ye………….(-); ama biz ye…….. (+)

15. İlayda’yı önceden okula anneannesi götür……….. (+); ama şimdi kendi gidiyor.

Aşağıdaki eylemleri (fiilleri) kullanarak geniş zamanın hikâyesinde tümceler yazınız.

ağlamak, atlamak, barışmak, çalışmak, dans etmek, gitmek, içmek, konuşmak, oturmak, oynamak, sevmek, şaka yapmak, yardım etmek, yemek, yorulmak.

 

Ben…………………………………………………………………….…………..……. (-)

Sen………………………………………………………………………….………..…. (+)

O……………………………………………………………………………..……..…. (+?)

Biz…………………………………………………………………………….……….... (+)

Siz……………………………………………………………………………….…….... (-?)

Onlar…………………………………………………………………………….………. (+)

Sinan… ………………………………………………………………………….………. (-)

Ali ve ben…………………………………………………………………………..……. (+)

Oğlum………..………………………………………………………………………. (+?)

Biz…………………………………………………………………………………….... (+)

Siz………………………………………………………………………………………. (-?)

Öğrenciler…………………………………………..……………………………..……. (+)

Aykut ve Ali…..……………………………………………………………….……....(-?)

Siz…………………………………………………………………………..……..……..(+)

Lale ve Deniz..………………….…………………………………………………..…….(+)

3. Gelecek Zamanın Hikâyesi

Bu kip, geçmişte yapılan gelecekle ilgili planları anlatmak için kullanılır. Bu planlar, gerçekleşmiş ya da gerçekleşmemiş olabilir.

Gelecek zamanın hikâyesi, eyleme gelecek zaman ekinden (-acak/-ecek) sonra, görülen geçmiş zaman eki (-tı/-ti)* getirilerek yapılır.   

* Gelecek zaman eki (-acak/-ecek), ‘k’ ile bittiği için, sadece ‘–tı/-ti’ gelir.

eylem + -acak/-ecek+ -tı/-ti + kişi eki öğren + ecek + ti +m

Olumlu Утвердительная форма		Olumsuz Отрицательная форма	Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма	Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма
Ben	gelecektim	gelmeyecektim	gelecek miydim?	gelmeyecek miydim?
Sen	gelecektin	gelmeyecektin	gelecek miydin?	gelmeyecek miydin?
O	gelecekti	gelmeyecekti	gelecek miydi?	gelmeyecek miydi?
Biz	gelecektik	gelmeyecektik	gelecek miydik?	gelmeyecek miydik?
Siz	gelecektiniz	gelmeyecektiniz	gelecek miydiniz?	gelmeyecek miydiniz?
Onlar	geleceklerdi	gelmeyeceklerdi	gelecekler miydi?	gelmeyecekler miydi?

Örnek:

1. Dün sana gel ecektim; ama işim çıktı, gelemedim.

2. Funda telefon ed ecekti; ama sanırım unuttu.

3. O mahalleden sıkılmıştı; yeni bir eve taşın acaktı.

4. Dilek bizi bekle yecek miydi?

5. Siz toplantıya katıl mayacak mıydınız? Neden hâlâ hazırlanmadınız?

6. Bak kaza yaptın! Arabayı bu kadar hızlı kullan mayacaktın.* (Kullanmaman gerekirdi.)

7. Benimle böyle konuş mayacaktın. * (Konuşmaman gerekirdi.)

* Gelecek zamanın hikâyesinin olumsuzu, bazen pişmanlık bildirir.

Aşağıdaki boşlukları gelecek zamanın hikâyesiyle tamamlayınız.

1. Mezun olunca yurtdışına git………..; ama gidemedi. (+)

2. Mete bugün bize gel……………? (+?)

3. Hiç paramız kalmadı. Bu kadar alışveriş yap……………. (-)

4. Güya hiç bana yalan söyle……………. (-)

5. O yıl üniversite sınavına gir………….. (+)

6. Geçen yık Mısır’a git…………..; ama gidemedim. (+)

7. Ömer beni hiçbir zaman anla……………; bunu biliyordum. (-)

8. Üniversiteyi bitirip başarılı bir öğretmen ol……; ama okulu bırakmak zorunda kaldı. (+)

9. Hafta sonu pikniğe git……….; ama yağmur yağdı. (+)

10. Özlem geçen yıl Sinan’la evlen…………; ama Sinan yurtdışına gitti. (+)

11. Biz ikinci üniteye çalış……………..? (-?)

12. Sınav için sabaha kadar çalış……………; ama uyuyakalmışım. (+)

13. Leyla bugün bize gel……………..? (-?)

14. Tülay da bizimle gel………….? (+?)

15. Onlar bana söz vermişlerdi; hiç kopya çek…………… (-)

Aşağıdaki eylemleri (fiilleri) kullanarak gelecek zamanın hikâyesinde tümceler yazınız.

almak, beklemek, bitirmek, çalışmak, çıkmak, gelmek, gitmek, kiralamak, mezun olmak, okumak, öğrenmek, randevu almak, sormak, taşınmak, yazmak,

 

Ben…………………………………………………………………….…………..……. (-)

Sen………………………………………………………………………….………..…. (+)

O……………………………………………………………………………..……..…. (+?)

Biz…………………………………………………………………………….……….... (+)

Siz……………………………………………………………………………….…….... (-?)

Onlar…………………………………………………………………………….………. (+)

Ben… ………………………………………………………………………….………. (-)

Sen………………………………………………………………………………..……. (+)

O…….………..………………………………………………………………………. (+?)

Biz…………………………………………………………………………………….... (+)

Siz……………………………………………..………………………………………. (-?)

Onlar…….………………………………………………………………………..……. (+)

Ben………….…..……………………………………………………………………....(-?)

Sen.…………………………………………………………………………..……..……..(+)

O………………...………………….……………………………………………..…….(+)

4. Öğrenilen Geçmiş Zamanın Hikâyesi

Öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi, geçmişte yapılan bir eylemden daha önce yapılan işleri (geçmişten önceki geçmiş) ifade eder. Bu kip, geçmiş zamanda ortaya çıkan ve biten bir eylemi anlatmak için kullanılır.

Öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi, eyleme öğrenilen geçmiş zaman ekinden (-mış/-miş/-muş/-müş) sonra, görülen geçmiş zaman eki (-dı/-di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü) getirilerek yapılır.   

eylem + -mış/-miş/-muş/-müş + -dı/-di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü + kişi eki sev + miş + ti +m

Olumlu Утвердительная форма		Olumsuz Отрицательная форма	Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма	Olumsuz Soru Орицательно-вопросительная форма
Ben	yazmıştım	yazmamıştım	yazmış mıydım?	yazmamış mıydım?
Sen	yazmıştın	yazmamıştın	yazmış mıydın?	yazmamış mıydın?
O	yazmıştı	yazmamıştı	yazmış mıydı?	yazmamış mıydı?
Biz	yazmıştık	yazmamıştık	yazmış mıydık?	yazmamış mıydık?
Siz	yazmıştınız	yazmamıştınız	yazmış mıydınız?	yazmamış mıydınız?
Onlar	yazmışlardı	yazmamışlardı	yazmışlar mıydı?	yazmamışlar mıydı?

Örnek:

1. Türkiye’ye gelmeden önce Türkçe öğren miştim.

2. Daha önce hiç dün akşamki kadar üzül memiştim.

3. Siz bu filmi daha önce seyret miş miydiniz?

4. Size yalan söylediklerini anla mamış mıydınız?

5. 1997’den 2003’e kadar Almanya’da çalış mıştı.

6. Yurtdışına gittikten sonra arkadaşlarını yıllarca ara mamıştı.

Aşağıdaki boşlukları öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesiyle tamamlayınız.

1. Ben emekli uzun yıllar aynı işyerinde çalış………… (+)

2. İlkokula başladığım yıl altı yaşımı bitir……….. (+)

3. Zeynep tatile gitmeden önce bütün eşyalarını hazırla………. (+)

4. Dünkü sınav için çok fazla çalış………… (-)

5. Siz daha önce Türkiye’ye gel…………? (+?)

6. Onun sözlerinden hiçbir şey anla………… (-)

7. Dün sen Filiz’in evine gittiğin zaman, o daha uyan……………..? (-?)

8. Uzun süre yürümekten bitkin düş………. (+)

9. Kardeşimle daha önce hiç bu kadar şiddetli tartış………….. (-)

10. Geçen yıla kadar İzmir’e hiç kar yağ………… (-)

11. Siz daha önce hiç baklava ye………………? (-?)

12. O gün canım çok sıkıl……….. (+)

13. Bana çok kızdığı için, neden geç kaldığımı bile sor…………. (-)

14. Hatırlamıyor musun? Bana söz ver………. (+)

15. Eve hırsız girmiş. Sen çıkarken kapıyı kilitle…………….? (-?)

Aşağıdaki metni tamamlarınız.

Ahmet Bey o sabah erkenden uyan mıştı. Hiçbir sebep yoktu ama yataktan keyifsiz kalk mıştı. Canı bir şeylere sıkılı yordu ama neye sıkıldığını da bulamı yordu. Daha sonra, bu karamsar ruh halinden kurtulmak için biraz dışarı çıkıp dolaşmaya karar ver di. Yavaş hareketlerle hazırlanıp evden çık tı.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….

Ders 25

Rivayet birleşik zamanlar

Смешанные времена

1. Şimdiki Zamanın Rivayeti

Bu kip, geçmişte devam eden ve sürekliliği olan bir hareketin ya da olayın başkasından duyulduğunu anlatmak için kullanılır. Bu kipi kullanan kişi, geçmişte meydana gelen olayı kendisi görmemiş; başkasından duymuştur.

Şimdiki zamanın rivayeti, eyleme şimdiki zaman ekinden (-yor) sonra, öğrenilen geçmiş zaman eki (-mış/-miş/-muş/-müş) getirilerek yapılır.

eylem + -()yor + -mış/-miş/-muş/-müş + kişi eki Sen gel + iyor + muş +sun.

Olumlu

Утвердительная форма

Olumsuz Отрицательная форма Olumlu Soru Утвердтельно-вопросительная форма Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма Ben okuyormuşum okumuyormuşum okuyor muymuşum? okumuyor muymuşum? Sen okuyormuşsun okumuyormuşsun okuyor muymuşsun? okumuyor muymuşsun? O okuyormuş okumuyormuş okuyor muymuş? okumuyor muymuş? Biz okuyormuşuz okumuyormuşuz okuyor muymuşuz? okumuyor muymuşuz? Siz okuyormuşsunuz okumuyormuşsunuz okuyor muymuşsunuz? okumuyor muymuşsunuz? Onlar okuyorlarmış okumuyorlarmış okuyorlar mıymış? okumuyorlar mıymış?

Örnek:

1. Ben aradığımda televizyon seyred iyorlarmış.

2. Öğretmen söyledi, öğrenciler hiç ders çalış mıyorlarmış.

3. Derya, yemek yapmayı sev iyor muymuş?

4. Ayşegül’ün bebeği geceleri uyu muyor muymuş?

5. Ben bebekken çok ağl ıyormuşum.

6. Zuhal sabahları erken kalk mıyormuş.

Aşağıdaki boşlukları şimdiki zamanın rivayeti ile tamamlayınız.

1. Aykut balık tutmayı sev…..............? (+?)

2. Aysel’in babası bankada çalış……….. (+)

3. Annemin söylediğine göre, ben hiç ona yardım et…………. (-)

4. Hale, üniversiteyi bitirdikten sonra şirket kurmayı düşün……… (+)

5. Öğrenciler dersi anla……………..? (-?)

6. Umut ile Aslı aynı mahallede otur………… (+)

7. Babasının söylediğine göre, Melek eve hep geç gel………… (+)

8. Sen çocukken yaramazlık yap……………? (+?)

9. Meğer bize yıllardan beri yalan söyle………… (+)

10. Ali Bey, o korkunç kazadan beri hiç kimseyle konuş………… (-)

11. Ayşe hiç tatil yap……………..? (-?)

12. Annem evden çıktığı zaman ben uyu…………. (+)

Aşağıdaki eylemleri (fiilleri) kullanarak şimdiki zamanın rivayetinde tümceler yazınız.

almak, aldatmak, beklemek, çalışmak, çıkmak, dinlenmek, endişelenmek, gezmek, hatırlamak, hazırlamak, içmek, kızmak, oturmak, sevmek, yazmak.

 

Ben…………………………………………………………………….…………..……. (-)

Sen………………………………………………………………………….………..…. (+)

O……………………………………………………………………………..……..…. (+?)

Biz…………………………………………………………………………….……….... (+)

Siz……………………………………………………………………………….…….... (-?)

Onlar…………………………………………………………………………….………. (+)

Ben… ………………………………………………………………………….………. (-)

Sen………………………………………………………………………………..……. (+)

O…….………..………………………………………………………………………. (+?)

Biz…………………………………………………………………………………….... (+)

Siz……………………………………………..………………………………………. (-?)

Onlar…….………………………………………………………………………..……. (+)

Ben………….…..……………………………………………………………….……....(-?)

Sen.…………………………………………………………………………..……..……..(+)

O………………...………………….……………………………………………..…….(+)

2. Geniş Zamanın Rivayeti

Geniş zamanın rivayeti; geçmiş zamanda sürekli yapılan bir işi, sonradan fark ettikten ya da başkasından duyduktan sonra anlatırken kullanılır.

Bu kip, eyleme geniş zaman ekinden (-ar/-er/-ır/-ir/-r) sonra öğrenilen geçmiş zaman eki (-mış/-miş/-muş/-müş) getirilerek yapılır.   

eylem + -ar/-er/-ır/-ir/-r + -mış/-miş/-muş/-müş + kişi eki yap + ar + mış +ım

Olumlu Утвердительная форма		Olumsuz Отрицательная форма	Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма	Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма
Ben	yazarmışım	yazmazmışım	yazar mıymışım?	yazmaz mıymışım?
Sen	yazarmışsın	yazmazmışsın	yazar mıymışsın?	yazmaz mıymışsın?
O	yazarmış	yazmazmış	yazar mıymış?	yazmaz mıymış?
Biz	yazarmışız	yazmazmışız	yazar mıymışız?	yazmaz mıymışız?
Siz	yazarmışsınız	yazmazmışsınız	yazar mıymışsınız?	yazmaz mıymışsınız?
Onlar	yazarlarmış	yazmazlarmış	yazarlar mıymış?	yazmazlar mıymış?

Örnek:

1. Dedem gençken çok sigara iç ermiş.

2. Sen çocukken çok hasta ol ur muymuşsun?

3. Aysel, çocukları küçükken bu kadar çok gez mezmiş.

4. Onlar hiçbir sabah erken kalk mazlar mıymış?

5. Annen önceden şiir ya zar mıymış?

6. Onlar önceden bu sokakta otur urlarmış.

Aşağıdaki boşlukları geniş zamanın rivayeti ile tamamlayınız.

1. Onlar eskiden yazları yaylada yaşa………… (+)

2. O hiç kimseye inan…………….? (-?)

3. Ahmet Bey, boş zamanlarında resim yap……….. (+)

4. Ahmet önceden her sabah yürüyüş yap…….. (+)

5. Sadık Bey gençken çok iyi futbol oyna……….. (+)

6. Onlar verdikleri sözleri tut…………….? (+?)

7. Yeni öğretmenimiz çok sakinmiş, hiçbir şeye kız………….. (-)

8. Selma evlenmeden önce yer yaz tatile çık………. (+)

9. Güya Hasan hiç yalan söyle…………. (-)

10. Ben ilkokuldayken her sabah okula ağlayarak git………… (+)

11. Nihal hanım önceden çok güzel şarkı söyle………… (+)

12. Levent Bey çocukluğunda okulun önünde simit sat…….… (+)

13. Annesi Lale’ye hiçbir şey anlat…………….? (-?)

14. Bu şehre eskiden hiç turist gel……….. (-)

15. Eskiden insanlar Haliç’ten denize gir…………; ama şimdi imkansız. (+)

Aşağıdaki eylemleri (fiilleri) kullanarak geniş zamanın rivayetinde tümceler yazınız.

açmak, anlatmak, bakmak, çalışmak, dans etmek, güvenmek, koşmak, okumak, resim yapmak, seyretmek, şarkı söylemek, şiir yazmak, yemek, yorulmak, yüzmek.

 

Ben…………………………………………………………………….…………..……. (-)

Sen………………………………………………………………………….………..…. (+)

O……………………………………………………………………………..……..…. (+?)

Biz…………………………………………………………………………….……….... (+)

Siz……………………………………………………………………………….…….... (-?)

Onlar…………………………………………………………………………….………. (+)

Ben… ………………………………………………………………………….………. (-)

Sen………………………………………………………………………………..……. (+)

O…….………..………………………………………………………………………. (+?)

Biz…………………………………………………………………………………….... (+)

Siz……………………………………………..………………………………………. (-?)

Onlar…….………………………………………………………………………..……. (+)

Ben………….…..……………………………………………………………….……....(-?)

Sen.…………………………………………………………………………..……..……..(+)

O………………...………………….……………………………………………..…….(+)

3. Gelecek Zamanın Rivayeti

Bu kip, geçmişte yapılan ‘gelecekle ilgili planları’ anlatmak için kullanılır. Ancak bu planlar, ya sonradan fark edilmiş ya da başkasından duyulmuştur. Yani, başkasından duyduğumuz ya da sonradan fark ettiğimiz ‘gelecekte yapılacak’ bir işi anlatmak için, bu kipi kullanırız.

Gelecek zamanın rivayeti, eyleme gelecek zaman ekinden (-acak/-ecek) sonra, öğrenilen geçmiş zaman eki (-mış/-miş) getirilerek yapılır.  

 

eylem + -acak/-ecek+ -mış/-miş + kişi eki ver + ecek + miş+im

Olumlu Утвердительная форма		Olumsuz Отрицательная форма	Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма	Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма
Ben	alacakmışım	almayacakmışım	alacak mıymışım?	almayacak mıymışım?
Sen	alacakmışsın	almayacakmışsın	alacak mıymışsın?	almayacak mıymışsın?
O	alacakmış	almayacakmış	alacak mıymış?	almayacak mıymış?
Biz	alacakmışız	almayacakmışız	alacak mıymışız?	almayacak mıymışız?
Siz	alacakmışsınız	almayacakmışsınız	alacak mıymışsınız?	almayacak mıymışsınız?
Onlar	alacaklarmış	almayacaklarmış	alacaklar mıymış?	almayacaklar mıymış?

Örnek:

1. Kendisine yeni bir araba al acakmış.

2. Serpil’in kızı bu yıl mezun ol acakmış.

3. Uğur Bey yarın okula gel ecek miymiş?

4. Öğretmene sordun mu? İkinci kitaba da çal ışacak mıymışız?

5. Radyodan duydum; gelecek hafta yağmur yağ acakmış.

6. Bu yıl Türkiye’ye gel meyecekler miymiş?

Aşağıdaki boşlukları gelecek zamanın rivayeti ile tamamlayınız.

1. Turgut’a sordun mu? Bu akşam yemek ye……………….? (-?)

2. Müdür Bey’e göre, bu projeyi hafta sonuna kadar bitir…………. (+)

3. Öğretmen söyledi, yarın ders ol…………. (-)

4. Filiz Hanım ve Selim Bey yarın bize gel……………. (+)

5. Yarın toplantı saat kaçta başla…………..? (+?)

6. Özlem’den duyduğuma göre, Nilay beni doğum gününe çağır……………. (-)

7. Mehtap Hanım gelecek hafta yeni evine taşın……………. (+)

8. Leman söyledi; kocasını hiçbir zaman affet…………… (-)

9. Nuray çocukları birazdan parka götür………… (+)

10. Onlar bu yıl Alanya’ya git………………? (-?)

11. Selçuk Bey yarın patronuyla konuşup maaşına zam iste…............ (+)

12. Haberin var mı? Barış Bey arabasını sat………………? (+?)

13. Sergey, bundan sonra Olga’yla konuş…………… (-)

14. Marry, üniversiteyi bitirdikten sonra ülkesine dön………… (+)

15. Figen ve Tuna, yağmur yağmasaymış alışverişe çık…………….. (+)

Aşağıdaki eylemleri (fiilleri) kullanarak gelecek zamanın rivayetinde tümceler yazınız.

atmak, başlamak, buluşmak, çalışmak, dönmek, gitmek, kalmak, konuşmak, mezun olmak, spor yapmak, taşınmak, temizlik yapmak, özür dilemek, vermek, yazmak

 

Ben…………………………………………………………………….…………..……. (-)

Sen………………………………………………………………………….………..…. (+)

O……………………………………………………………………………..……..…. (+?)

Biz…………………………………………………………………………….……….... (+)

Siz……………………………………………………………………………….…….... (-?)

Onlar…………………………………………………………………………….………. (+)

Ben… ………………………………………………………………………….………. (-)

Sen………………………………………………………………………………..……. (+)

O…….………..………………………………………………………………………. (+?)

Biz…………………………………………………………………………………….... (+)

Siz……………………………………………..………………………………………. (-?)

Onlar…….………………………………………………………………………..……. (+)

Ben………….…..……………………………………………………………….……....(-?)

Sen.…………………………………………………………………………..……..……..(+)

O………………...………………….……………………………………………..…….(+)

Ders 26

Şart birleşik zamanlar