Чаа божаан уругну кавайлаары — КиберПедия 

История развития пистолетов-пулеметов: Предпосылкой для возникновения пистолетов-пулеметов послужила давняя тенденция тяготения винтовок...

Эмиссия газов от очистных сооружений канализации: В последние годы внимание мирового сообщества сосредоточено на экологических проблемах...

Чаа божаан уругну кавайлаары

2017-06-19 598
Чаа божаан уругну кавайлаары 0.00 из 5.00 0 оценок
Заказать работу

Уруг-дарыы четче-менди чораан ава кижи божаан болза уруун кавайлаар мурнунда ол кавайга баштай эник ытты кавайлаар, азы улуг назылыг кижи ол кавайга бажын салып чыткан соонда, кавайлаар ч\д\лгелиг турган.

Иениё эмиг с\д\

Тыва кижи эрте шагдан бээр с\тке ч\д\\р дижир. Авазыныё эмиг с\д\н бир харлыынга чедир ээп =скен т=л белен-селен аарбас болур. С\тт\ ч\гле х\нге деёнээр дижир.

Чаа божаан уругну эмзирери

Эрги шагныё тывалары чаш уруглуг ие кижини эмин эрттир хумагалаар, карактаар болгаш ижер-чиир ажын-чемин кончуг таарыштырар чораан. Уруг эмзирер ие кижини хорададып болбас - эмииниё с\д\ тыртыла бээр. Дунун божаан ие кижиниё эмиин саарзыкталдырбас. Иезиниё с\д\н ишкен уруг ишти хеверик болбас дижир.

Эмигниё допшузун шеёне шайныё хоюу-биле чиёнээр, ооё ужуру болза хат-салгындан эмиг хуулбазын дээш баш удур камгалаары болур. Тайга чурттуг кижилер эмиг д=з\н араатан ч\вениё – б=р\, адыг, морзук, тарбаган =д\-биле бызай чаар, ол болза эмиг соок-чарга алыспазын, ыжык-бузук турбазын дээш баш удур камгалаары болур.

Эмиг с\тк\р болзун дээш, ие кижиге с\тт\г шай ижиртир. Кол-ла чуве шайныё шаарын албан ш\\реп кааптар. Ие кижиге кара м\нн\ албан ижиртир, саржаглыг арбай далганын чиртир. Чаш уругну эмиглерин элип-селип эмзирер болгаш эмзирер \езин кончуг сагыыр.

Чаш уругну эмискиктеп азыраары

Эмиг с\д\ чегей ие кижи туруп болур, ындыг таварылгада хайындырып каан хой с\д\-биле чаш уругну эмзирер. Хой, =шку чок =г болза, инек соёгузу-биле чаш уругну азыраар. Бурун тывалар уруг эмискиин шыгжаар чаёчылдыг чораан. Эмискикти серге мыйызыныё дугулун уштуп каапкаш, кылып алыр. Эмискиктиц сорар эмиин хаш алгыдан кылыр.

Уруг дою

Ава кижи т=л\н божуптарга, хой д=герер чораан, ону уруг дою дээр. Ие кижиге баштай кара м\н ижиртир, ооц соонда хой эъдин таарыштыр чиртир. Уруг доюнга келген улуг, биче кижилер аас-кежиктиг болур. Шээр малы чок улус болза, уруг доюнга д=герер хойну бир аалдан баш бурунгаар садып алган болур.

Кара м\н ижип, эът чип, шеёнелиг шай ижерге, ие кижи д\рген дыёзыыр.

Уруг хирни

Бурун шагда тыва кижилер уруг хирнин кайы-хамаан чок кижиге кестирбес чаёчылдыг чораан. Чаа т=р\тт\нген чаш уругнуё хинин т=лептиг кижиге кестирер, чуге дээрге чаш уруг хинин кескен кадай кижи ол уругнуё хинин кескен авазы бооп артар. Чаа божаан уругнуё хинин кескен эр кижи ол уругнуц хинин кескен адазы бооп артар.

Чаш уруг т=р\тт\нерге хирниниё ханын иштинче киир сы тудупкаш, д=з\нден сиир-биле бооптар. Чаш уругнуё хирнин колдуунда улуг кижиге кестирер, азы чоок т=рели кижиге кестирер чаёчыл турган.

Уруг хирни кезер деп барганда, мынча дижирлер:

- Чаш уругнуё хирнин кым кезерил? - деп, бир кижи айтырар.

- Тоолчу Чолум ышкаш улуг назылыг болзун, ол кырган бо чаш уругнуё хирнин кессин - деп, бир кижи с\ме кадар.

- Бо уругнуё хирнин даайынга кестирер - деп, =ске бир кижи чугаалаар.

- Бо уругнуё хирнин к\\й\нге кестирер - деп, база бир кижи сеткил-сагыжын илередир.

Ук чугааныё т\ёнели улуг назылыг кижиге кээп доктаар. Олаа кавыда эё улуг назылыг кижи ол чаш уругнуё хирнин кезер.

Чаш уруг хирнин чидиг хачы-биле кезер. Чидиг хачыны баштай \с-биле чаап-чаап алгаш, ооё соонда отка чылдыр д=геп-д=геп алгаш, оон ам чаш уругнуё хирнин кезер.

Уруг хирнин бастырары

Чаш уругнуё хирнин кескеш, =шк\ эдири-биле кырындан бастырар чораан. Баштай =шк\ эдирин \ттепкеш, кескен хинниё кырындан кедирилдир дуй бастырыптар. /ш азы д=рт хире хонгаш, \ттеп каан =шк\ эдиринден уруг хирни \ст\ бээр. /ст\ берген хинни арыг п=ске салыр. Арыг п=с иштинде хинни онзалап даараан д=рбелчин хапчыгаш иштинге суккаш, кыдыгларын дуй даарап кааптар. Хин хавын \ш азыындан салбактап каар, ооц соонда кавай эёмээнге чыпшыр даарап каар. Шаанда шагныё тывалары хин хавын кончуг каастаар чораан. Ие кижи чеже катап божаан болдур, кавай эёмээнге ынча сан хин хавы халаёайнып турар. Он катап божаан болза, он сан хин хавы эёмекке дистиништир тургулаар.

Чаш уруг хирнин бурун тывалар кончуг камнаар, хайгаараар болгаш арыг-силиг тудар. Уруг хирни чидер болза, ол уругнуё куъду чидер болгаш б\рл\п болур. Уруг хирни =ргун ==рл\г болурун оштап турар.

Уруг сыртыын шыгжаары

/ш хонганда, чаа божаан уругнуё хинин кескен кижи келир. +гн\ё х\н ажар талазынга хензиг \ёг\р каскаш, уруг сыртыын ынаар чаларадыр. Уруг сыртыын ак кидиске салгаш, чиг арбайны база, бир боошкун чиг арбайны база аёаа салгаш, кезээ м=ёгеде шыгжап каар. “Хиним тудуш т=рээн черим" деп \легер с=ст\ё \нген угу ол-дур. Уруг сыртыын чаа божаан уругнуё хинин кескен кижи шыгжаар. Уруг сыртыын шыгжаан =г орну ыдыктыг чер болур. Бир эвес ол чуртка т=р\тт\нген уруг =з\п келгеш, багай ч\веге таваржыр азы салгадап аарыыр болза, ол чуртту улуг хам кижиге дагыдар чаёчыл база турган, ооё соонда хамык багай ч\ве тайлыр дижир.


Поделиться с друзьями:

Таксономические единицы (категории) растений: Каждая система классификации состоит из определённых соподчиненных друг другу...

Наброски и зарисовки растений, плодов, цветов: Освоить конструктивное построение структуры дерева через зарисовки отдельных деревьев, группы деревьев...

Индивидуальные и групповые автопоилки: для животных. Схемы и конструкции...

Состав сооружений: решетки и песколовки: Решетки – это первое устройство в схеме очистных сооружений. Они представляют...



© cyberpedia.su 2017-2024 - Не является автором материалов. Исключительное право сохранено за автором текста.
Если вы не хотите, чтобы данный материал был у нас на сайте, перейдите по ссылке: Нарушение авторских прав. Мы поможем в написании вашей работы!

0.01 с.