Бап. Бiрнеше бала асырап алу

Оларды шектеу

67-бап. Ата-ана құқықтарынан айыру

1. Егер ата-аналар (олардың бiреуi):

1) ата-ана мiндеттерiн орындаудан, оның iшiнде алимент төлеуден қасақана жалтаратын болса;

2) өз баласын перзентханадан (бөлiмшесiнен) не өзге де балаларды тәрбиелеу, емдеу немесе басқа да мекемелерден алудан дәлелдi себептерсiз бас тартса;

3) өздерiнiң ата-ана құқықтарын пайдаланып қиянат жасаса;

4) балаларға қатыгездiк көрсетсе, оның iшiнде олардың денесiне немесе психикасына зорлық-зомбылық жасаса, олардың жыныстық пәктiгiне қастандық жасаса;

5) заңдарда белгiленген тәртiппен маскүнемдiкпен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауырады деп танылған болса, олар ата-ана құқығынан айырылуы мүмкiн.

2. Өз балаларының не жұбайының өмiрiне немесе денсаулығына қарсы қасақана қылмыс жасаған жағдайда ата-аналар (олардың бiреуi) ата-ана құқығынан айырылуы мүмкiн.

68-бап. Ата-ана құқығынан айыру тәртiбi

1. Ата-ана құқығынан айыру сот тәртiбiмен жүргiзiледi.

Ата-ана құқығынан айыру туралы iстер ата-аналардың бiреуiнiң (олардың орнындағы адамдардың), кәмелетке толмаған балалардың құқықтарын қорғау жөнiндегi мiндеттер жүктелген органдардың немесе ұйымдардың (қорғаншы және қамқоршы органдардың, кәмелетке толмағандардың iстерi жөнiндегi комиссияның жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мекемелердiң және басқаларының) арызы бойынша, сондай-ақ прокурордың талабы бойынша қаралады.

2. Ата-ана құқығынан айыру туралы iстер прокурор мен қорғаншы және қамқоршы органның қатысуымен қаралады.

3. Ата-ана құқығынан айыру туралы iстi қарау кезiнде сот ата-ана құқығынан айырылған ата-аналардан (олардың бiреуiнен) алимент өндiрiп алу туралы мәселенi шешедi.

4. Егер сот ата-ана құқығынан айыру туралы iстi қарау кезiнде ата- аналардың (олардың бiреуiнiң) iс-әрекетiнен қылмыстық жазаланатын әрекеттi байқаса, мұны жеке қаулымен прокурор назарына жеткiзуге мiндеттi.

5. Сот ата-ана құқығынан айыру туралы соттың шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күннiң iшiнде бұл шешiмнiң көшiрмесiн баланың тууын мемлекеттiк тiркеу орны бойынша азаматтық хал актiлерiн жазу органы мен қорғаншы және қамқоршы органға жолдауға мiндеттi.

69-бап. Ата-ана құқықтарынан айырудың салдары

1. Ата-ана құқықтарынан айыру балалармен туыстық фактiсiне негiзделген барлық құқықтардан, оның iшiнде одан асырауға қаражат алу (осы Заңның 131бабы), сондай-ақ балалары бар азаматтар үшiн белгiленген жеңiлдiктер мен мемлекеттiк жәрдемақылар алу құқықтарынан айырылуға әкеп соғады.

2. Ата-ана құқығынан айыру ата-аналарды өз баласын асырау мiндетiнен босатпайды, ол баланы асырап алу арқылы тоқтатылады.

3. Бала мен ата-ана құқықтарынан айырылған ата-ананың одан әрi бiрге тұруы туралы мәселе сот тәртiбiмен шешiледi.

4. Ата-анасы (олардың бiреуi) ата-ана құқықтарынан айырылған бала ата- анасымен және басқа да туыстарымен туыстық фактiсiне, оның iшiнде мұра алу құқығына негiзделген тұрғын үй-жайға меншiк құқығын немесе тұрғын үй-жайды пайдалану құқығын, сондай-ақ мүлiктiк құқықтарын сақтап қалады.

5. Баланы басқа ата-анаға беру мүмкiн болмаған кезде немесе ата- анасының екеуi де ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда бала қорғаншы және қамқоршы органның қамқорлығына берiледi.

6. Ата-ана құқықтарынан айырылған ата-аналарының (олардың бiреуiнiң) өтiнiшi бойынша қорғаншы және қамқоршы орган, егер бұл балаға зиянды ықпал етпесе, баламен жолығуға рұқсат ете алады.

7. Ата-анасы (олардың бiреуi) ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда баланы асырап алуға ата-ананы (олардың бiреуiн) ата-ана құқықтарынан айыру туралы сот шешiм шығарған күннен бастап кемiнде алты ай өткенде жол берiледi.

70-бап. Ата-ана құқықтарын қалпына келтiру

1. Егер ата-аналар (олардың бiреуi), мiнез-құлқын, тұрмыс салтын және баланы тәрбиелеуге көзқарасын өзгертсе, олардың ата-ана құқықтары қалпына келтiрiлуi мүмкiн.

2. Ата-ана құқықтарын қалпына келтiру ата-ана құқықтарынан айырылған ата-ананың арызы бойынша сот тәртiбiмен жүзеге асырылады. Ата-ана құқықтарын қалпына келтiру туралы iстер қорғаншы және қамқоршы органдардың, сондай-ақ прокурордың қатысуымен қаралады.

3. Егер ата-ана құқықтарын қалпына келтiру баланың мүдделерiне қайшы келсе, сот баланың пiкiрiн ескере отырып, ата-ана құқықтарын қалпына келтiру туралы ата-ананың (олардың бiреуiнiң) талап-арызын қанағаттандырудан бас тартуға құқылы.

Он жасқа толған бала жөнiндегi ата-ана құқықтарын қалпына келтiру баланың келiсiмiмен ғана жасалуы мүмкiн.

Егер бала асырап алынған болса және баланы асырап алудың күшi жойылмаса (осы Заңның 96-бабы), ата-ана құқықтарын қалпына келтiруге жол берiлмейдi.

71-бап. Ата-ана құқықтарын шектеу

1. Сот баланың мүддесiн ескере отырып, баланы ата-анадан (олардың бiреуiнен) оларды ата-ана құқықтарынан айырмай алу жолымен ата-ана құқықтарын шектеу туралы шешiм шығара алады.

2. Егер баланың ата-аналармен (олардың бiреуiмен) қалуы:

1) ата-аналарға (олардың бiреуiне) байланысты емес мән-жайлар (психикасының бұзылуы немесе өзге де созылмалы ауру, ауыр мән-жайлардың және с.с. салдары) бойынша бала үшiн қауiптi болса;

2) олардың мiнез-құлқының салдары бала үшiн қауiптi болса, алайда ата- аналарды (олардың бiреуiн) ата-ана құқықтарынан айыру үшiн жеткiлiктi негiздер анықталмаған болса, ата-ана құқықтарын шектеуге жол берiледi. Егер ата-аналар (олардың бiреуi) өз мiнез-құлқын өзгертпесе, қорғаншы және қамқоршы орган ата-ана құқықтарын шектеу туралы сот шешiмi шыққаннан кейiн алты ай өткен соң оларды ата-ана құқықтарынан айыру туралы талап қоюға мiндеттi. Баланың мүдделерiне сәйкес қорғаншы және қамқоршы орган осы мерзiм аяқталғанға дейiн ата-аналарды (олардың бiреуiн) ата-ана құқықтарынан айыру туралы талап қоюға құқылы.

3. Ата-ана құқықтарын шектеу туралы талапты баланың жақын туысқандары, кәмелетке толмаған балалардың құқықтарын қорғау мiндетi заңмен жүктелген органдар мен мекемелер (осы Заңның 68-бабының 1-тармағы), мектепке дейiнгi ұйымдар, орта бiлiм беретiн ұйымдар және басқа да мекемелер, сондай-ақ прокурор қоя алады.

4. Ата-ана құқықтарын шектеу туралы iстер прокурор мен қорғаншы және қамқоршы органның қатысуымен қаралады.

5. Ата-ана құқықтарын шектеу туралы iстер қаралған кезде сот ата- аналардан (олардың бiреуiнен) балаға алимент өндiрiп алу туралы мәселенi шешуге құқылы.

Ескерту. 71-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.

72-бап. Ата-ана құқықтарын шектеудiң салдары

1. Ата-ана құқықтарын сот шектеген ата-аталар баланы жеке өзi тәрбиелеу құқығынан айырылады, ал 71-баптың 2-тармағының 2) тармақшасында көзделген жағдайларда, сондай-ақ балалары бар азаматтар үшiн белгiленген жеңiлдiктер мен мемлекеттiк жәрдемақылар алу құқығынан да айрылады.

2. Ата-ана құқықтарын шектеу ата-аналарды баланы асырау жөнiндегi мiндеттерден босатпайды.

3. Өзiне қатысты ата-аналарының (олардың бiреуiнiң) ата-ана құқықтары шектелген бала тұрғын үй-жайға меншiк құқығын немесе тұрғын үй-жайды пайдалану құқығын сақтап қалады, сондай-ақ ата-аналары және басқа да туысқандарымен туыстық фактiсiне негiзделген мүлiктiк құқығын, соның iшiнде мұра алу құқығын сақтап қалады.

4. Ата-анасының екеуiнiң де ата-ана құқықтары шектелген жағдайда бала қорғаншы және қамқоршы органның қамқоршылығына берiледi.

5. Ата-ана құқықтарын сот шектеген ата-аналарға, егер олар балаға зиянды әсерiн тигiзбесе, баламен қатысуға рұқсат етiлуi мүмкiн. Ата- аналардың баламен қатысуына қорғаншы немесе қамқоршы органның не қорғаншысының (қамқоршысының), баланың патронат тәрбиелеушiлерiнiң немесе бала тұратын мекеме әкiмшiлiгiнiң келiсiмiмен жол берiледi.

73-бап. Ата-ана құқықтарын шектеудiң күшiн жою

1. Егер ата-аналардың (олардың бiреуiнiң) ата-ана құқықтары шектелген негiздер жойылса, сот ата-аналардың (олардың бiреуiнiң) талап-арызы бойынша баланы ата-анасына (олардың бiреуiне) қайтарып беру туралы және осы Заңның 72-бабында көзделген шектеулердiң күшiн жою туралы шешiм шығара алады.

2. Егер ата-анасына (олардың бiреуiне) баланы қайтарып беру оның мүдделерiне қайшы келетiн болса, сот баланың пiкiрiн ескере отырып, талапты қанағаттандырудан бас тартуға құқылы.

74-бап. Баланың өмiрiне немесе оның денсаулығына
тiкелей қатер төнген жағдайда баланы айырып алу

1. Баланың өмiрiне немесе оның денсаулығына тiкелей қатер төнген жағдайда қорғаншы және қамқоршы орган баланы ата-аналардан (олардың бiреуiнен) немесе оны қамқоршылыққа алған басқа да адамдардан дереу айырып алуға құқылы.

Баланы дереу айырып алуды республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органының тиiстi актiсi негiзiнде қорғаншы және қамқоршы орган жүргiзедi.

2. Баланы айырып алу кезiнде қорғаншы және қамқоршы орган прокурорға дереу хабарлауға, баланы уақытша орналастыруды қамтамасыз етуге және баланы айырып алу туралы республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органының актiсi шыққаннан кейiн жетi күн iшiнде сотқа ата-аналарды ата-ана құқықтарынан айыру немесе олардың ата-ана құқықтарын шектеу туралы талап қоюға мiндеттi.

Ескерту. 74-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

75-бап. Баланы айырып алуға байланысты iстер бойынша
сот шешiмдерiн орындау

1. Баланы ата-анасынан айырып алуға және оны басқа адамға (адамдарға) беруге байланысты шешiмдi мәжбүрлеп орындау қорғаншы және қамқоршы органның және баланы алатын адамның (адамдардың) мiндеттi түрде қатысуымен, ал қажет болған жағдайларда iшкi iстер органдары өкiлiнiң қатысуымен, ал қажет болған жағдайларда iшкi iстер органдары өкiлiнiң қатысуымен жүргiзiлуге тиiс.

2. Баланы беру туралы сот шешiмiн оның мүдделерiне нұқсан келтiрмей орындау мүмкiн болмаған жағдайда бала соттың ұйғарымымен тәрбие, емдеу мекемесiне немесе басқа мекемеге уақытша орналастырылуы мүмкiн.

Тарау. Бала асырап алу

76-бап. Бала ретiнде асырап алуға жол берiлетiн балалар

1. Кәмелетке толмаған балаларға қатысты және солардың мүдделерiне сәйкес қана ұл асырап алуға немесе қыз асырап алуға жол берiледi.

2. Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын бұл балаларды Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына тәрбиелеуге беру мүмкiн болмаған жағдайларда ғана шетелдiктерге асырап алуға, не балалардың туыстарына осы туыстарының азаматтығы мен тұрғылықты жерiне қарамастан асырап алуға берiлуi мүмкiн.

Балалар Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына, балалардың туысы емес шетелдiктерге аталған балалар осы Заңның 101-бабының 3-тармағына сәйкес орталықтандырылған есепке қойылған күннен үш ай өткеннен соң асырап алуға берiлуi мүмкiн.

3. Бала асырап алғысы келетiн шетелдiктер баланы жеке өзi таңдап алуға, онымен кемiнде екi апта бойы тiкелей жақын араласуға, қорғаншы және қамқоршы органға баланы асырап алғысы келетiнi туралы жазбаша арыз, сондай-ақ мемлекеттiк лицензиялар негiзiнде осындай қызметтi жүзеге асыратын агенттiктер беретiн ықтимал ата-аналардың қаржы жағынан әл-ауқаты, отбасы жағдайы, денсаулық жағдайы, жеке басының адамгершiлiк қасиеттерi туралы анықтама беруге мiндеттi.

77-бап. Баланы асырап алу тәртiбi

1. Баланы асырап алуды бала асырап алуға тiлек бiлдiрген адамдардың (адамның) арызы бойынша сот жүргiзедi. Бала асырап алу туралы iстердi сот азаматтық iс жүргiзу заңдарында көзделген ережелер бойынша ерекше iс жүргiзу тәртiбiмен жүргiзедi.

Балаларды асырап алу туралы iстердi сот қорғаншы және қамқоршы органдардың қатысуымен қарайды.

2. Бала асырап алушының және асырап алынған баланың құқықтары мен мiндеттерi (осы заңның 89-бабы) баланы асырап алу туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап туындайды.

Сот баланы асырап алу туралы соттың шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде осы шешiмнiң көшiрмесiн шешiм шығарған орны бойынша азаматтық хал актiлерiн жазатын орган мен қорғаншы және қамқоршы органға жiберуге мiндеттi.

Бала асырап алу азаматтық хал актiлерiнiң мемлекеттiк тiркеуi үшiн белгiленген тәртiппен мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

78-бап. Асырап алынуға тиiстi балаларды және бала
асырап алуға тiлек бiлдiрген адамдарды
есепке алу

1. Асырап алынуға тиiстi балаларды есепке алу осы Заңның 101-бабының 3-тармағында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

2. Бала асырап алуға тiлек бiлдiрген адамдарды есепке алу облыстық (республикалық маңызы бар қалалық, астаналық) атқарушы органдар белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын балаларды асырап алуға тiлек бiлдiрген шетелдiктердi есепке алу Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi белгiлейтiн тәртiппен жүргiзiледi.

Ескерту. 78-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

Тарау. Патронат

Бап. Патронат

1. Қорғаншылық және қамқоршылық нысанындағы патронат ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, соның iшiнде тәрбиелеу, емдеу немесе осы тәрiздi басқа да мекемелердегi кәмелетке толмаған балаларға белгiленедi.

2. Баланы тәрбиелеуге алуға тiлек бiлдiрушi адам (патронат тәрбиешi) мен қорғаншы және қамқоршы орган арасында жасалған баланы (балаларды) тәрбиелеуге беру туралы шарт патронаттың туындау негiзi болып табылады.

3. Патронат туралы Ереженi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

120-бап. Баланы тәрбиелеуге беру туралы шарт

1. Баланы тәрбиелеуге беру туралы шарт баланы асырап-бағу, тәрбиелеу және бiлiм беру жағдайларын, патронат тәрбиешiнiң құқықтары мен мiндеттерiн, патронат тәрбиешiге қатысты қорғаншы және қамқоршы органдардың мiндеттерiн, сондай-ақ мұндай шарттың тоқтатылу негiздерi мен салдарларын көздеуi тиiс.

Бала патронат тәрбиешiге аталған шартпен белгiленген мерзiмге тәрбиелеуге берiледi.

2. Патронат тәрбиешiлердiң еңбегiне ақы төлеу және тәрбиелеуге алынған балалар санына қарай берiлетiн жеңiлдiктер Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi.

3. Баланы тәрбиелеуге беру туралы шарт:

1) дәлелдi себептерi (сырқаттану, отбасылық немесе материалдық жағдайдың өзгеруi, баламен өзара түсiнiстiктiң болмауы, балалар арасындағы жанжалдар және басқалар) болған кезде патронат тәрбиешiлердiң бастамасы бойынша;

2) баланы асырап-бағу, тәрбиелеу және бiлiм беруде қолайсыз жағдайлар туған кезде қорғаншы және қамқоршы органның бастамасы бойынша;

3) бала ата-анасына қайтарып берiлген немесе бала асырап алынған жағдайларда мерзiмiнен бұрын бұзылуы мүмкiн.

121-бап. Патронат тәрбиешiлер

1. Патронат тәрбиешiлер тәрбиеге алынған балаға (балаларға) қатысты қорғаншылар мен қамқоршылар сияқты құқықтар мен мiндеттерге ие болады. Оларға осы заңның 108-бабында көзделген талаптар қойылады.

2. Патронат тәрбиешiлердi iрiктеп алуды қорғаншы және қамқоршы органдар жүзеге асырады.

Бап. Алименттi индекстеу

Сот шешiмi бойынша тұрақты ақша сомасымен өндiрiп алынатын алименттiң индекстелуiн алименттi ұстайтын орын бойынша ұйымның әкiмшiлiгi заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштiң өсуiне бара-бар жүргiзедi.

160-бап. Алимент төлеуге мiндеттi адам шет мемлекетке
тұрақты тұруға кеткен жағдайда алимент төлеу

1. Алимент төлеуге мiндеттi адам шет мемлекетке тұрақты тұруға кеткен жағдайда ол заң бойынша қаражат беруге мiндеттi отбасы мүшелерiмен осы Заңның 143,144,147 және 148-баптарына сәйкес алимент төлеу туралы келiсiм жасасуға құқылы.

2. Келiсiмге қол жетпеген жағдайда мүдделi адам алименттiң мөлшерiн тұрақты ақша сомасында белгiлеу туралы немесе алименттi бiр жолғы төлеу туралы не алимент есебiне белгiлi бiр мүлiктi беру туралы немесе алименттi өзге бiр жолмен төлеу туралы талап етiп сотқа жүгiнуге құқылы.

161-бап. Соттың бұрын белгiленген алимент мөлшерiн
өзгерту және алимент төлеуден босату

1. Егер алимент төлеу туралы келiсiм болмаған жағдайда алимент мөлшерi сот тәртiбiмен белгiленгеннен кейiн тараптардың бiрiнiң материалдық немесе отбасылық жағдайы өзгерсе, сот кез келген тараптың талап етуi бойынша белгiленген алимент мөлшерiн өзгертуге немесе алимент төлеуге мiндеттi адамды оны төлеуден босатуға құқылы. Алимент мөлшерi өзгертiлген немесе оны төлеуден босатылған жағдайда сот тараптардың назар аударарлық мүддесiн де ескеруге құқылы.

2. Егер кәмелетке толған әрекетке қабiлеттi адам алименттi төлеуге мiндеттi адамға қатысты қасақана қылмыс жасағаны немесе кәмелетке толған әрекетке қабiлеттi адам отбасында лайықсыз мiнез-құлық көрсеткен жағдайы анықталса, сот оған алимент өндiрiп беруден бас тартуға құқылы.

162-бап. Алименттiк мiндеттемелердi тоқтату

1. Алимент төлеу туралы келiсiммен белгiленген алименттiк мiндеттемелер осы келiсiмнiң күшiнде болу мерзiмi бiткенде немесе осы келiсiмде көзделген негiздер бойынша, сондай-ақ тараптардың бiрi қайтыс болғанда тоқтатылады.

2. Сот тәртiбiмен өндiрiп алынатын алименттi төлеу:

1) бала кәмелетке толғаннан кейiн немесе кәмелетке толмаған балалар кәмелетке толғанға дейiн толық әрекетке қабiлетiн алған жағдайларда;

2) асырап-бағу үшiн алимент өндiрiп алынған бала асырап алынғанда;

3) сот алимент алушының еңбекке жарамдылығы қалпына келтiрiлген немесе көмекке мұқтаждығы тоқтатылған деп танығанда;

4) еңбекке жарамсыз, бұрынғы жұбайының көмегiне мұқтаж болып келген алимент алушы жаңа некеге тұрғанда;

5) алимент алушы адам немесе алимент төлеуге мiндеттi адам қайтыс болғанда тоқтатылады.

6-бөлiм. Азаматтық хал актiлерi

22-тарау. Жалпы ережелер

163-бап. Азаматтық хал актiлерiн тiркеу

Туу, қайтыс болу, неке қию, некенi бұзу, бала асырап алу, әке (ана) болуды анықтау, атын, әкесiнiң атын және тегiн өзгерту азаматтық хал актiлерiн жазатын мемлекеттiк органдарда тiркелуге тиiс.

Ескерту. 163-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi), 2006.01.10. N 116 (2006 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

164-бап. Азаматтық хал актiлерiн тiркеудi
жүргiзетiн органдар

1. Азаматтық хал актiлерiн тiркеудi азаматтық хал актiлерiн жазатын бөлiмдер жүргiзедi.

2. Мұндай бөлiмдер жоқ жерлерде азаматтық хал актiлерiн тiркеудi қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкiмi ұйымдастырады.

Ескерту. 164-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2006.01.10. N 116 (2006 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

165-бап. Азаматтық хал актiлерiн тiркеу ережелерi.
Акт кiтаптары

1. Азаматтық хал актiлерi жазбаларын өзгерту, қалпына келтiру және күшiн жою тәртiбiн белгiлейтiн ережелер, сондай-ақ азаматтық хал актiлерiн тiркеу кiтаптарының нысанын және осы кiтаптардағы жазбалар негiзiнде берiлетiн куәлiктердiң нысанын, акт кiтаптарын сақтаудың тәртiбi мен мерзiмiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

2. Азаматтық хал актiлерiн тiркеу ережелерi, сондай-ақ некеге тұратын адамдардың денсаулық жағдайы мен отбасы жағдайы туралы бiрiн-бiрi хабардар ету, олардың болашақ ерлi-зайыптылар және ата-аналар ретiндегi құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiру тәртiбi осы Заңмен және Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн Азаматтық хал актiлерiн тiркеу тәртiбi туралы нормативтiк құқықтық актiмен белгiленедi.

Бап. Мемлекеттiк баж

1. Тууды тiркеу, әке болуды анықтау, бала асырап алу, неке қию, некенi бұзу, тегiн, атын және әкесiнiң атын, ұлтын және жынысын өзгерту үшiн, сондай-ақ туу, неке, некенi бұзу, қайтыс болу туралы актiлердiң жазбаларын өзгертуге, толықтыруға, түзету мен қалпына келтiруге байланысты куәлiктер және азаматтық хал актiлерiн тiркеу туралы қайталап куәлiктер беру үшiн Қазақстан Республикасының Салық кодексiнде белгiленген мөлшерде мемлекеттiк баж алынады.

2. Қайтыс болуды тiркеу, сондай-ақ азаматтық хал актiлерiн тiркеу кезiнде жiберiлген қателерге байланысты куәлiктер беру Қазақстан Республикасының Салық кодексiне сәйкес мемлекеттiк баж алынбай жүргiзiледi.

Ескерту. 166 бап өзгердi - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276 Заңымен.

167-бап. Азаматтық хал актiлерiндегi жазбаларды
өзгерту, толықтыру және түзету тәртiбi

1. Жеткiлiктi негiздер болған жағдайда және мүдделi адамдардың арасында дау тумаған жағдайда азаматтық хал актiлерi жазбаларына өзгерiстер, толықтырулар мен түзетулер енгiзудi азаматтық хал актiлерiн жазатын органдар жүргiзедi. Мүдделi адамдардың арасында дау туған жағдайда азаматтық хал актiлерiндегi жазбаларға өзгерiстер енгiзу, оларды түзету мәселелерi сот тәртiбiмен шешiледi.

2. Азаматтық хал актiлерiндегi жазбаларға өзгерiстер, толықтырулар мен түзетулер енгiзу туралы арыздар - арыз берушiнiң тұрақты тұратын жерi бойынша азаматтық хал актiлерiн жазатын органға, ал шетелде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ азаматтық хал актiлерiн Қазақстан Республикасының азаматтық хал актiлерiн жазатын органдарында тiркелген және шетелде тұрақты тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының шетелдiк мекемелерi берiледi.

3. Азаматтық хал актiлерiндегi жазбаларға өзгерiстер, толықтырулар мен түзетулер енгiзудi жазба жазылған жер бойынша азаматтық хал актiлерiн жазатын орган жүргiзедi. Азаматтық хал актiлерiн жазуға өзгерiстер, толықтырулар мен түзетулер енгiзуден бас тартуға сот тәртiбiмен шағым жасалуы мүмкiн.

168-бап. Азаматтық хал актiлерiнiң жазбаларын
қалпына келтiру

1. Азаматтық хал актiлерiнiң жоғалған жазбаларын қалпына келтiру туралы арыз сол арызды берушiнiң тұрақты тұратын жерi бойынша азаматтық хал актiлерiн жазатын органға, ал шетелде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ азаматтық хал актiлерi Қазақстан Республикасының азаматтық хал актiлерiн жазатын органдарында тiркелген және шетелде тұрақты тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың арыздары Қазақстан Республикасының шетелдiк мекемелерiне берiледi.

2. Азаматтық хал актiлерi жазбаларын қалпына келтiру тиiстi жазбаның бұрын болғанын растайтын құжаттар болған жағдайда немесе сот шешiмiнiң негiзiнде жасалады.

3. Азаматтық хал актiлерi жазбасының жоғалғаны сол жоғалған жазба болған жер бойынша азаматтық хал актiлерi жазбасының облыстық (қалалық) архивi растауға тиiс.

4. Азаматтық хал актiлерiн жазатын органдардың жоғалған жазбаны қалпына келтiруi мүмкiн болмаған жағдайда азаматтық хал актiлерiн тiркеу фактiсi Қазақстан Республикасының Азаматтық iс жүргiзу кодексiнде белгiленген ережелер бойынша сот тәртiбiмен анықталады.

5. Азаматтық хал актiлерiнiң қалпына келтiрiлген жазбаларын тiркеудi жоғалған жазба болған жердегi азаматтық хал актiлерiн жазатын орган жүргiзедi.

169-бап. Азаматтық хал актiлерiндегi жазбаларды жою

1. Азаматтық хал актiлерi жазбасының:

1) сот шешiмiнiң негiзiнде;

2) мүдделi адамдардың арызы бойынша;

3) жойылуға тиiстi бастапқы, қалпына келтiрiлген немесе қайталап жазылған жазбаны тапқан азаматтық хал актiлерiн жазатын органның бастамасымен жойылуы мүмкiн.

2. Азаматтық хал актiлерi жазбаларын жою туралы арыз сол арыз берушiнiң тұрақты тұратын жерi бойынша - сотқа немесе азаматтық хал актiлерiн жазатын органға, ал шетелде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, азаматтық хал актiлерi Қазақстан Республикасының азаматтық хал актiлерiн жазатын органдарында тiркелген және шетелде тұрақты тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың арыздары Қазақстан Республикасының шетелдiк мекемелерiне берiледi.

3. Азаматтық хал актiлерi жазбаларын жою жойылуға тиiстi жазба болған жерде жүргiзiледi.

170-бап. Азаматтық хал актiлерiн жазу ережелерiн
бұзғаны үшiн лауазымды адамдардың
жауапкершiлiгi

Лауазымды адамдар азаматтық хал актiлерiн тiркеуден негiзсiз бас тартқаны үшiн, халықтың табиғи қозғалысын есепке алу жөнiндегi мәлiметтердi белгiленген мерзiмде тапсырмағаны немесе терiс мәлiметтер тапсырғаны үшiн, сондай-ақ бала асырап алу құпиясын жария еткенi үшiн (осы Заңның 91-бабы) заңда белгiленген тәртiппен жауап беруге тиiс.

171-бап. Азаматтардың некеге тұруға кедергi келтiретiн
мән-жайларды жасырғаны немесе азаматтық хал
актiлерiн жазатын органдарға жалған мәлiметтер
бергенi үшiн жауапкершiлiгi

Некеге тұруға кедергi келтiретiн мән-жайларды жасырғаны немесе азаматтық хал актiлерiн жазатын органдарға жалған мәлiметтер бергенi үшiн азаматтар заңдарға сәйкес жауап бередi.

Тарау. Тууды тiркеу

172-бап. Тууды тiркеу тәртiбi

1. Балалардың тууын тiркеудi азаматтық хал актiлерiн жазатын органдар баланың туған жерi бойынша немесе ата-анасының не олардың бiреуiнiң тұрғылықты жерi бойынша жүргiзедi.

2. Туу туралы арызды ата-аналары немесе олардың бiреуi, ал ата-аналары қайтыс болған, науқастанған жағдайда немесе басқа да себептермен арыз беру мүмкiн болмаған ретте мүдделi адамдар немесе бала туған кезде шешесi жатқан емдеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi жазбаша немесе ауызша түрде бередi. Арызға емдеу мекемесiнiң анықтамасы, ал бала үйде туған жағдайда дәрiгердiң, басқа бiр медицина қызметкерiнiң немесе олар болмаған жағдайда кемiнде екi куәнiң арызы қоса берiледi. Азаматтық хал актiлерi жазылатын кiтаптарға ата-анасын,ата-анасының атын, әкесiнiң атын, тегiн, ұлтын жазу осы Заңның 49, 50, 55-баптарының 1-3-тармақтарына сәйкес жүргiзiледi.

3. Кәмелетке толмаған ата-аналардың баласын тiркеу (осы Заңның 61-бабы) жалпы тәртiппен жүзеге асырылады.

173-бап. Әкесi қайтыс болғаннан кейiн немесе неке
бұзылғаннан кейiн не неке заңсыз деп
танылғаннан кейiн туған балалардың
тууын тiркеу

Некеде тұрған кезде бойға бiткен және әкесi қайтыс болғаннан кейiн немесе неке бұзылғаннан кейiн не неке заңсыз деп танылғаннан кейiн туған баланың тууын тiркеу, егер әкесi қайтыс болған немесе неке бұзылған не ол заңсыз деп танылған күннен екi жүз жетпiс күннен аспаған болса, жалпы негiзде жүргiзiледi.

Тарау. Некенi тiркеу

Бап. Бала асырап алу

1. Қазақстан Республикасының аумағында шетелдiктердiң, азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын баланы асырап алуы, соның iшiнде бала асырап алудың күшiн жою осы заңның 76-78, 82-84 және 96-баптарының талаптарын сақтай отырып Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүргiзiледi.

2. Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының азаматтары шетелдiк болып табылатын баланы асырап алған жағдайда баланың заңды өкiлiнiң және бала азаматы болып табылатын мемлекеттiң құзыреттi органының келiсiмiн, сондай-ақ егер аталған мемлекеттiң заңдарына сәйкес талап етiлетiн болса, асырап алуға баланың да келiсiмiн алу қажет.

3. Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын және Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұратын баланы асырап алуды бала асырап алушы азаматы болып табылатын шет мемлекеттiң құзыреттi орган жүргiзген ретте Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерге кеткенге дейiн баланың тұратын республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органынан немесе оның ата-анасынан (олардың бiреуiнен) бала асырап алуға алдын-ала рұқсат алынған жағдайда Қазақстан Республикасында заңды деп танылады.

4. Егер бала асырап алудың нәтижесiнде баланың Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында белгiленген құқықтары бұзылса, бала асырап алудың күшi сот тәртiбiмен жойылуға тиiс.

5. Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын балаларды шетелдiктерге асырап алуға берудiң тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

6. Шетелдiктерге асырап алуға берiлген балаларға бақылау жасауды Қазақстан Республикасының шетелдiк мекемелерi жүзеге асырады.

Ескерту. 209-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

210-бап. Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде
тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының
азаматтық хал актiлерiн тiркеу

1. Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының азаматтық хал актiлерiн тiркеу Қазақстан Республикасының шетелдiк мекемелерiнде жүргiзiледi.

2. Қазақстан Республикасының шетелдiк мекемелерiнде азаматтық хал актiлерiн тiркеу кезiнде, егер мүдделi адамдар Қазақстан Республикасының азаматтары болса, Қазақстан Республикасының заңдары қолданылады.

211-бап. Азаматтық хал актiлерiнiң жасалғанын растайтын
шет мемлекеттердiң құжаттарын тану

Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдiктер және азаматтығы жоқ адамдар жөнiнде тиiстi мемлекеттердiң заңдары бойынша азаматтық хал актiлерiнiң жасалғанын растайтын шет мемлекеттердiң құзыреттi органдары берген құжаттар консулдық ресмилендiрiлген жағдайда Қазақстан Республикасында жарамды деп танылады.

212-бап. Басқа мемлекеттердiң неке-отбасы заңдарының
Қазақстан Республикасында қолданылуы

Басқа мемлекеттердiң неке-отбасы заңдарының нормалары оларды қолдану Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келген жағдайда қолданылмайды. Бұл жағдайда Қазақстан Республикасының заңдары қолданылады.

213-бап. Халықаралық шарттар

Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заңдарында белгiленгенiнен өзгеше ережелер белгiленсе, халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

Қазақстан Республикасының
Президентi

 

Оларды шектеу

67-бап. Ата-ана құқықтарынан айыру

1. Егер ата-аналар (олардың бiреуi):

1) ата-ана мiндеттерiн орындаудан, оның iшiнде ал