Gelecek zaman ve yeterlilik eylemi

Будущее время и глагол возможности

Olumlu

Утвердительная форма

Olumsuz Отрицательная форма                Soru               Вопросительная форма Ben görebileceğim göremeyeceğim görebilecek miyim? Sen görebileceksin göremeyeceksin görebilecek misin? O görebilecek göremeyecek görebilecek mi? Biz görebileceğiz göremeyeceğiz görebilecek miyiz? Siz görebileceksiniz göremeyeceksiniz görebilecek misiniz? Onlar görebilecekler göremeyecekler görebilecekler mi?

Görülen geçmiş zaman ve yeterlilik eylemi

Определенное прошедшее время и глагол возможности

Olumlu

Утвердительная форма

Olumsuz Отрицательная форма Soru Вопросительная форма Ben okuyabildim okuyamadım okuyabildim mi? Sen okuyabildin okuyamadın okuyabildin mi? O okuyabildi okuyamadı okuyabildi mi? Biz okuyabildik okuyamadık okuyabildik mi? Siz okuyabildiniz okuyamadınız okuyabildiniz mi? Onlar okuyabildiler okuyamadılar okuyabildiler mi?

Öğrenilen geçmış zaman ve yeterlilik eylemi

Неопределенное прошедшее время

Olumlu

Утвердительная форма

Olumsuz Отрицательная форма Soru Вопросительная форма Ben alabilmişim alamamışım alabilmiş miyim? Sen alabilmişsin alamamışsın alabilmiş misin? O alabilmiş alamamış alabilmiş mi? Biz alabilmişiz alamamışız alabilmiş miyiz? Siz alabilmişsiniz alamamışsınız alabilmiş misiniz? Onlar alabilmişler alamamışlar alabilmişler mi?

Olumlu

eylem + -(y) a / e bil + iyor / ecek / di / miş / ir + kişi eki

Örnekler:

1. Mehmet belki yarın bize gel ebilir. (olasılık)

2. Burcu şarkı söyle yebilir ve dans ed ebilir. (yeterlik)

3. Hâle İngilizce, Arapça ve Fransızca konuş abiliyor. (yeterlik)

4. Gürültü yapma, baban kız abilir. (olasılık)

5. Ben çok hızlı koş abilirim. (yeterlik)

6. Şu mavi elbiseyi dene yebilirsiniz. (izin)

7. Çok çalıştı ama sonunda okulun basket takımına gir ebildi. (yeterlik)

8. Bugün öğretmen sınav yap abilir. (olasılık)

9. Müdür Bey’i beklerken kafeteryada otur abilirsiniz. (izin)

10. Selim nihayet kendine bir iş bul abilmiş. (yeterlik)

 

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Çok çalışırsanız Türkçe öğren………….

2. Konferansta dinleyiciler çok sorusor……… Hazırlıklı ol.

3. Uçağa ancak taksiyle yetiş…………...

4. Bu lokantayı beğenmediysen başka lokantaya git……………

5. Burada sigara iç……………..

6. Galiba bu akşam partiye git…………….

7. Çok dil döktüm ve sonunda müdürden izin al…………..

8. Dün Meltem’i gördüm, nihayet kızı üniversite sınavını kazan…………..

9. Melis bir dakikada 250 sözcük oku……………

10. Dışarı çık……………..

 

Olumsuz I

eylem + -(y) A + mIyor / mAyAcAk / mAdI / mAmIş / mA - mAz + kişi eki

1. Kusura bakma, bugün seni ara yamadım.

2. Trafik çok yoğundu, Özlem’e uğra yamadım.

3. Sanırım bu yaz tatile çık amayacağız.

4. Araba kullanırken telefonla konuş amazsınız.

5. İpek sürekli rejim yapıyor ama hiç kilo ver emiyor.

 

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Çok işim var, sizinle fazla otur………..

2. Ben bu problemi kendim çöz…………

3. Bebekler kendileri yemek ye…………

4. Senin yazın çok kötü o yüzden oku…………

5. Zuhal Arapça konuşabiliyor ama oku………… ve yaz………….

6. Ali’nin bacağı ağrıyor, o yüzden yarınki maçta oyna………..

7. Sinem Ankara’ya git……….. çünkü otobüs bileti bul…………

8. Dün Mert’i gördüm, İngilizce sınavını yine geç…………..

9. Özür dilerim, ben bu işi yap…………..

10. Hiç vaktim yok, size yardım et…………

Olumsuz II

Bu yapı, bir işin olmama olasılığını (ihtimalini) bildirir.

eylem + mA + y + Abil + ir + kişi eki eylem + (y)A + mA + y + Abil + ir + kişi eki

1. O bugün seni ara mayabilir.

2. O bugün seni ara yamayabilir. Çünkü bugünlerde çok yoğun.

3. Kitabı yarına kadar bitir emeyebilirim.  

4. Trafik çok yoğun. Toplantıya zamanında yetiş emeyebilirler.

5. Derya pop müzikten çok hoşlanmıyor. O nedenle konsere gel meyebilir.

 

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Yarın yağmur yağarsa alışverişe git………………….

2. Oraya beraber gidelim. Sen tek başına adresi bul……………...

3. Öğretmen dün hastaydı. Bugün okula gel……………

4. Sana yardım etmeyi çok isterim ama zaman bul…………

5. Tatile gitmek için annemi ikna et………..

6. Aradan çok uzun zaman geçti, sen onu tanı..………

7. Çok hızlı konuşuyorsun. Onlar seni anla……………..

8. Sen bu eski araba için çok para istiyorsun, bu nedenle onu sat………….

9. Emin değilim ama Aslı bu yemeği sev…………..

10. Öğrenciler bu konuyu anla……………..

Olumlu Soru

eylem + (y)A + bil + iyor / ecek / miş / ir + mI + (y) + kişi eki? eylem + (y)A + bil + di + kişi eki + mi?

1. Sen çok yorgun görünüyorsun. Bugün okula gid ebilecek misin?

2. Garson Bey, hesabı al abilir miyiz?

3. Yardıma ihtiyacın var mı? İşlerini bitir ebildin mi?

4. Hocam, bu konuyu tekrar anlat abilir misiniz?

5. Yeni aşçı güzel yemek pişir ebiliyor mu?

 

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Yarına kadar ödevini yetiştir………………?

2. Burada sigara iç………………..?

3. Kızın yalnız başına evde kal……………..?

4. Şoför Bey, uygun bir yerde in…………….?

5. Kantinden bana da bir çay al………………..?

6. Hafta sonuna kadar bu projeyi bitir…………………?

7. Sabahları erken uyan………………?

8. Öğretmen okulda mıymış? Öğretmene ödevini göster……………..?

9. Dün patronunla zam konusunu görüş………………?

10. Tatil için para biriktir……………….?

Olumsuz Soru

eylem + (y)A + mIyor / mAyAcAk / mAmIş / mAz + mI + (y) + kişi eki? eylem + (y)A + mAdI + kişi eki + mI? eylem + (y)A + mAm + mI?

1. Niçin sinirleniyorsun? Daha kızının karakterini öğren emedin mi?

2. Sence ben bu kitabı yarına kadar bitir emez miyim?

3. Sabahtan beri ofiste çalışıyorlar. Daha iki satır yazıyı yaz amadılar mı?

4. Mehtap bir haftadır işe gelmiyor. Hâlâ iyileş ememiş mi?

5. Sen herkese bağırıyorsun. Biraz daha sakin ol amaz mısın?

 

Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1. Çok konuşuyorsunuz, iki dakika sus………………..?

2. Sence Fatih müdürle konuş……………….?

3. Sen herkese kızıyorsun. Biraz daha anlayışlı ol……………….?

4. Niçin hep pizza sipariş ediyorsunuz? Siz kendiniz yemek yap…………………..?

5. Altı aydır Türkiye’desiniz. Hâlâ Türkçe konuş…………………..?

6. Çevrendeki insanları hep kırıyorsun. Çevrendekilere karşı biraz daha saygılı davran…………..?

7. Hâlâ yanlış yapıyorsunuz. Daha ‘yeterlilik’ konusunu anla…………………?

8. Mert sürekli kaza yapıyor. Bu kadar yıldır araba kullanmayı öğren……………?

9. Niçin endişe ediyorsun? Sence onlar vapura yetiş…………………?

10. Sence Levent bu sınavı kazan……………………?

Aşağıdaki eylemleri yeterlilik eylemine dönüştürünüz.

Örnek: 1. Daha sonra görüşürüz. Daha sonra görüşebiliriz.

2. Annem izin vermiyor, sizinle gelmem. ………………………………..

3. Olga Türkçe konuşuyor. ………………………………………

4. Dün çok hasta olduğum için uyumadım. ………………………………….

5. Çok yoruldum ama sonunda işlerimi bitirdim. ……………………………….

6. Dün akşam konsere gitmedim, çünkü biletim yoktu. ……………………..……

7. BenceFigen, Aykut’la evlenecek. ………………………………

8. Misafir geldiği için ders çalışmadım. …………………..

9. Sergey dans ediyor. ……………………..

10. Kızım tek başına markete gidiyor. ……………………..……

11. Aylin parası olmadığı için çanta almadı. …………………………….

12. Bu yaz Antalya’ya gideceğiz. ………………………………….

13. Üniversiteyi bitirdikten iki yıl sonra iş buldu. …………………………….

14. Bana biraz borç verir misiniz? ……………………………….

15. Daha çok zamanımız var, bir çay içeriz. ……………………………

Ofiste

Nurcan: Merhaba Abdullah Bey! Ben Nurcan Uyanıkoğlu.

Abdullah: Merhaba Nurcan Hanım, buyurun.

Nurcan: Daha önce sizinle telefonda görüştüğümüz iş için geldim.

Abdullah: Hoş geldiniz. Lütfen oturun. Size ne ikram edebilirim?

Nurcan: Acaba orta şekerli bir Türk kahvesi alabilir miyim?

Abdullah: Elbette. Hemen sekretere söyleyeyim, sizin için özel bir Türk kahvesi hazırlasın.

Abdullah: Ayça Hanım! Hemen Nurcan Hanım için özel bir Türk kahvesi yapın!

Ayça: Emredersiniz efendim. Hemen hazırlıyorum.

Nurcan: Çok naziksiniz, teşekkürler.

Abdullah: Rica ederim.

Nurcan: Ben sizin şirkette ne iş yapacağım?

Abdullah: Bizim bir ihracat müdürüne ihtiyacımız var. Çünkü biz Rusya ile ticaret yapıyoruz. Bizim Rusça bilen bir elemana ihtiyacımız var. Bildiğim kadarıyla siz Rusçayı çok iyi biliyorsunuz. Ayrıca, ticaret üzerine Doktora yapmışsınız.

Nurcan: Evet, ben üniversiteyi Rusya’da okudum. Ve Doktoramı da İstanbul Üniversitesi’nde yaptım. Bunun için hem Rusça’yı hem de uluslar arası ticaretin kurallarını çok iyi biliyorum. 

Abdullah: Harika! Siz bizim tam aradığımız elemansınız.

Ayça: Buyrun efendim, kahveler hazır. Nurcan Hanım için özel olarak hazırladım. Umarım beğenirsiniz.

Nurcan: Ooo, çok güzel olmuş, ellerinize sağlık. Daha önce hiç böyle lezzetli bir kahve içmedim.

Ayça: Afiyet olsun efendim. Eğer isterseniz bir tane daha hazırlayabilirim.

Abdullah: Kahveyi beğendiğinize çok sevindim. Bal, şeker olsun.

Nurcan: Biraz da benim şirketteki görev ve sorumluluklarım ile alacağım ücret hakkında konuşabilir miyiz?

Abdullah: Tabi, konuşalım. Bizim şirketimiz, Rusya’ya çimento satıyor. Bu konuyla ilgili, Rus şirketleriyle görüşmeler yapacaksınız. Onlara gerekli belgeleri eksiksiz olarak hazırlayacaksınız ve sevkiyattan sonra göndereceksiniz. Rus şirketlerinin yetkilileriyle sürekli iletişim içinde olacaksınız.

Nurcan: Çok güzel efendim. Daha önce ben zaten böyle bir işte çalıştım. Yani bu konuda deneyimim var. Teklifiniz beni çok sevindirdi. Peki, bu işler karşılığında ne kadar ücret alacağım?

Abdullah: Sizin çalışma şevkinizi arttırması için, size sabit bir maaş değil; yaptığımız ticaretin % 10’u ile % 15’i arası prim verebiliriz.

Nurcan: Bu aylık ne kadar bir para eder?

Abdullah: Bu sizin çalışma performansınıza bağlı. Alacağınız ücret, 2.000 ile 4.000 dolar arasında değişebilir.

Nurcan: Ama bu benim gibi yüksek eğitimli ve üstün yetenekli bir ihracat müdürü için az değil mi?

Abdullah: Bu ücret sadece başlangıç için. Örneğin, siz 2 ay çalıştıktan sonra size kârdan %20 verebiliriz.

Ayça: Boşları almak için geldim. Bir kahve daha yapmamı ister misiniz?

Nurcan: Hayır teşekkür ederim, ellerinize sağlık.

Abdullah: Nurcan Hanım, sanırım anlaştık. İşe başlamak için gerekli belgelerinizi hazırlayın ve pazartesi 8.30’da şirkete gelin. Ulaşım sizin için zor olacaksa, şirketten bir araba gönderebilirim. 

Nurcan: Gerçekten çok naziksiniz. Çok memnun olurum.

Abdullah: Tamam, o zaman pazartesi görüşürüz.

Nurcan: Görüşmek üzere, hoşça kalın.

 

Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.

1. Abdullah Bey şirketi için nasıl bir eleman arıyor?

2. Abdullah Bey’in şirketi ne üzerine çalışıyor?

3. İş için Abdullah Bey’in şirketine kim geliyor?

4. Nurcan Hanım içmek için ne istiyor?

5. Sekreter Ayça, nasıl bir kahve hazırlıyor?

6. Nurcan bu iş için uygun mu? Niçin?

7. Nurcan bu işte ne kadar maaş alacak?

8. Abdullah Bey ve Nurcan Hanım anlaşabildiler mi?

9. Nurcan Hanım şirkete pazartesi günü nasıl gelecek?

 

Ders 18

Gereklilik kipi