Используя нижеприведенные глаголы, составьте предложения в широком времени.нном прошедшем времени.

almak, aramak, çalmak, dövmek, görmek, kaçmak, konuşmak, oturmak, özlemek,                     rastlamak, söylemek, taşınmak, tartışmak, yardım etmek, yakalamak

 

 

Ben…………………………………………………………………….…………..……. (-)

Sen………………………………………………………………………….………..…. (+)

O……………………………………………………………………………..……..…. (+?)

Biz…………………………………………………………………………….……….... (+)

Siz……………………………………………………………………………….…….... (-?)

Onlar…………………………………………………………………………….………. (+)

Mehmet ………………………………………………………………………….………. (-)

Ali ve ben…………………………………………………………………………..……. (+)

Melek ile Mert…………………………………………………………………………. (+?)

Biz……………………………………………………………………………………….... (+)

Siz……………………………………………..…………………………………………. (-?)

Öğrenciler…………………………………………………………………………..……. (+)

Aykut ve Ali…..………………………………………………………………….……....(-?)

Polis…………………………………………………………………………..……..……..(+)

Hırsız…………………………….…………………………………………………..…….(+)

 

 

Ders 9

Mevsimler, Aylar, Günler ve Saatler

Времена года, месяцы, дни недели и часы

 

Mevsimler

Времена года

İlkbahar (bahar)– весна

Yaz– лето

Sonbahar (güz) – осень

Kış – зима

 

Aylar

Месяцы

Ocak – январь Şubat – февраль Mart – март Nisan – апрель   

Mayıs – май   Haziran – июнь Temmuz – июль Ağustos – август

Eylül – сентябрь Ekim – октябрь Kasım – ноябрь Aralık – декабрь

 

Günler

Дни недели

Pazartesi – понедельник

Salı – вторник

Çarşamba – среда

Perşembe – четверг

Cuma – пятница

Cumartesi – суббота

Pazar – воскресенье

 

Saatler

Определение времени дня в часах.

Определение времени по-турецки передается следующим образом: в начале стоит слово saat «час», за ним количественное числительное, указывающее на количество прошедших часов.

 

60 saniye= 1 dakika

60 секунд = 1 минута

 

60 dakika= 1 saat

60 минут = 1 час

 

30 dakika= yarım saat

30 минут = полчаса

 

Примеры:

Saat iki – два часа (дня, ночи)

Saat on bir – одиннадцать часов (дня, ночи)

Saat üç (öğleden sonra)  – пятнадцать часов = 3 часа дня

 

Если слову saat предшествует числительное, то в таком случае указывается на определенный отрезок времени, исчисленный в часах.

Примеры:

İki saat – два часа (работы, отдыха и т.п.)

Ben sizi üç saat bekledim. –я ждал вас три часа.

Ben sizi saat üçte bekledim. – я ждал Вас в три часа

 

Выражение «половина первого» (дня, ночи) передается по-турецки при помощи слова yarım «половина», а последующие – «половина второго» и т.д. – при помощи слова buçuk – «половина», которое ставится после количественных числительных.

Примеры:

Saat yarım – половина первого

Saat bir buçuk – половина второго

 

Определение времени дня в часах и минутах происходит по следующей схеме:

1. В пределах первой половины неполного часа: за словом saat следует числительное в винительном падеже (Belirtme durumu),указывающее на количество полностью истекших часов, за ним – числительное (со словом dakika – минута), указывающее на количество протекших минут, и в конце глагольная форма geçiyor – проходит. Слова saat и dakika могут опускаться, и потому мы берем их в скобки.

 

Примеры:

(Saat) on u yirmi (dakika) geçiyor – двадцать (минут) одиннадцатого

 

1. В пределах второй половины неполного часа: за словом saat следует числительное в дательном падеже (Yönelme durumu), указывающее, к какому полному часу подходит время, за ним –числительное, указывающее, сколько минут не хватает до полного часа, в конце – var –имеется, или kala – остается, или; последняя форма употребляется редко.

 

Примеры:

(Saat) ikiye on (dakika) var. – Без десяти минут два.

(Saat) dokuza çeyrek (on beş dakika) var. – Без пятнадцати девять.

İkiye on kala ders başlıyor.- Урок начинается без десяти два.

Ona çeyrek kala uçak kalkıyor. – Самолет вылетает без пятнадцати десять.

 

Для выражения действия, происходящего в определенное (в часах и минутах) время, указанные выше спрягаемые формы глаголов и слово var заменяются деепричастиями: geçiyor заменяется через geçe; var  через kala.

 

Примеры:

Tren (saat) beşi çeyrek geçe geldi. –поезд пришел пятнадцать минут (четверть – çeyrek) шестого.

Ders (saat) dörde yirmi kala bitti. – лекция закончилась без двадцати четыре.

 

 

Примечание: схемы часовых окончаний.

 

Geçiyor	Var
On iki-yi Bir-i İki-yi Üç-ü Dört-ü Beş-i Altı-yı Yedi-yi Sekiz-i Dokuz-u On-u On bir-i	On iki-ye Bir-e İki-ye Üç-e Dört-e Beş-e Altı-ya Yedi-ye Sekiz-e Dokuz-a On-a On bir-e

 

Örnekler:

10.50: (Saat) on bir e on var.               (Saat) on bir e on kala ders bitiyor.

11.55: (Saat) on iki ye beş var.                 (Saat) on iki ye beş kala ofis kapanıyor.

12.30: (Saat) on iki buçuk.                  (Saat) on iki buçukta yemek yiyorum.

03.20: (Saat) üç ü yirmi geçiyor.          (Saat) üç ü yirmi geçe ders bitiyor.

06.25: (Saat) altı yı yirmi beş geçiyor.      (Saat) altı yı yirmi beş geçe uçak kalkıyor.

08.30: (Saat) sekiz buçuk.                   (Saat) sekiz buçukta evden çıkıyorum.

Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

1. Saat kaç? (04.00)

……………………………….

2. Saat kaç? (07.30)

……………………………….

3. Saat kaç? (12.15)

……………………………….

4. Saat kaç? (1 6.45)

……………………………….

5. Saat kaç? (1 7.05)

……………………………….

6. Saat kaç? (1 8.50)

……………………………….

 

Ders 10

Adlar

Существительные

Canlı ve cansız tüm varlıkları karşılayan sözcüklere ad (isim) denir.

Часть речи, обозначающая одушевленный или неодушевленный предмет и отвечающая на вопрос: кто? что?

Adlar varlıklara verilişine göre ikiye ayrılır: a. Özel Adlar, b. Cins Adlar

1. Özel Adlar: Tek olan varlıkların adıdır. Özel adllar yazılırken, daima ilk harfi büyük yazılır. Kişi, ülke, şehir, köy, kasaba, milliyet, dil, deniz, ırmak, göl, cadde, sokak, kitap ve gazete adları, özel adlardır.

Ahmet Bey bize geldi.

Rusya ’nın başkenti Moskova ’dır.

Olga Türkçe öğreniyor.

Türkiye’nin batısında Ege Denizi vardır.

Türkiye’nin en uzun nehri Kızılırmak ’tır.

Bu yaz Van Gölü ’ne gideceğiz.

Ben Gökdere Caddesi Menekşe Sokak ’ta oturuyorum.

En sevdiğim roman Suç ve Ceza ’dır.

Mehmet her zaman Cumhuriyet Gazetesi okur.

 

1. Cins Adlar: Tek olmayan, aynı cinsten olan varlıkların adıdır. Cins adlar sadece tümce başındaysa büyük harfle başlar, tümce otasında küçük harfle yazılır: masa, halı, okul, sandalye, kalem, duvar…

Yazın denize gidiyoruz. (Herhangi bir deniz. Cins ad.)

Yazın Karadeniz’e gidiyoruz. (Belli bir deniz. Özel ad.)

 

Adlar varlıkların anlamlarına göre ikiye ayrılır: a. Somut Adlar, b. Soyut Adlar

1. Somut Adlar: Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz adlara somut adlar denir: kitap, çiçek, masa, çanta…

Özlem çiçek topluyor.

Yeni bir çanta alacağım.

Gözlüğümü masa nın üzerinde unuttum.

 

1. Soyut Adlar: Beş duyu organımızla algılayamadığımız, sadece hissettiğimiz kavramların adıdır: sevgi, nefret, özgürlük, umut, özlem…

Çocuklarımıza doğa sevgi sini aşılamalıyız.

İçinde nefret barındıran insanlar, mutlu olamazlar.

Atalarımız ulusumuzun özgürlüğü için savaştılar.

Nazım Hikmet yıllarca memleket özlem i çekti.

Adlar, yapılarına göre üçe ayrılır: a. Basit Adlar, b. Türemiş Adlar, c. Bileşik Adlar

1. Basit Adlar: Yapım eki almamış, kök durumundaki adlardır: göz, tuz, kitap…

Serdar’ın göz ü ağrıyor.

Bu yemeğin hiç tuz u yok.

Serpil kitap okuyor.

 

1. Türemiş Adlar: Bir ad ya da eyleme yapım eki getirilerek oluşturulmuş adlardır: göz+lük: gözlük, göz+lük+çü: gözlükçü, tuz+luk: tuzluk, şeker+lik: şekerlik, yol+cu: yolcu, kitap+çı: kitapçı, kitap+lık: kitaplık, öğretmen+lik: öğretmenlik…

Kitap okurken gözlük kullanıyorum.

Okan’ın babası gözlükçü.

Şu tuzluk ta hiç tuz kalmamış.

Yolcu lar otobüs bekliyorlar.

Evime kitaplık yaptıracağım.

Yaz tatilinde bir kitapçı da çalıştım.

Öğretmenlik kutsal bir meslektir.

 

1. Bileşik Adlar: Birden fazla sözcüğün bir araya gelip kaynaşmasıyla oluşan adlardır, bu adlar beraber yazılır: akciğer, sivrisinek, aslanağzı, kuşburnu, bilinçaltı…

Çok sigara içersen akciğer lerin zarar görür.

Yazın sulak yerlerde sivrisinek çok olur.

Çiçekçiden aslanağzı aldım.

Kuşburnu, C vitamin açısından zengin bir bitkidir.

Rüyalarda, insanın bilinçaltı açığa çıkar.

Ad Tümceleri (безглагольная форма)

Ad / sıfat / zamir + -(y)im / -ım / -um / -üm                              -sin / -sın / -sun / -sün                              ---                              -(y)iz / -ız / -uz / -üz                              -sınız / -siniz / -sunuz / -sünüz                              -lar / -ler

Olumlu

Утвердительная

форма

Olumsuz Отрицательная форма Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма Ben öğrenciyim öğrenci değilim öğrenci miyim? öğrenci değil miyim? Sen öğrencisin öğrenci değilsin öğrenci misin? öğrenci değil misin? O öğrenci öğrenci değil öğrenci mi? öğrenci değil mi? Biz öğrenciyiz öğrenci değiliz öğrenci miyiz? öğrenci değil miyiz? Siz öğrencisiniz öğrenci değilsiniz öğrenci misiniz? öğrenci değil misiniz? Onlar öğrenci(ler) öğrenci değiller öğrenci(ler) mi? öğrenci değiller mi?

Olumlu (+)

ad / sıfat / zamir + kişi eki

       1. Ben bugün çok mutlu yum.

       2. Siz çok çalışkan sınız.

       3. Siz avukat sınız.

       4. Nurcan çok tembel.

Olumsuz (-)

ad / sıfat / zamir + değil + kişi eki

1. Siz hiç cömert değilsiniz.

2. Bugün deniz dalgalı değil.

3. Annem ve babam evde değiller.

4. Sen hiç dürüst değilsin.

Olumlu Soru (+?)

ad / sıfat / zamir + mı / mi / mu / mü + kişi eki?

       1. Sen bugün yorgun musun?

       2. Özlem senden genç mi?

       3. Bu akşam size gelmek istiyoruz, uygun musunuz?

       4. Onlar sizin öğrencileriniz mi?

Olumsuz Soru (-?)

ad / sıfat / zamir + değil mi + kişi eki?

       1. Siz Türk değil misiniz?

2. Siz aç değil misiniz?

       3. Ben senin arkadaşın değil miyim?

       4. Onlar öğrenci değiller mi?

Aşağıdaki tümceleri uygun şekilde tamamlayınız.

1. Onlar öğrenci………? (+?)

2. Siz sekreter ………….? (-?)

3. Ben şimdi evde…….(+)

4. Sen çok çalışkan…….. (+)

5. Mehmet hiç dakik ………. (-)

6. Biz suçlu ………. (-)

7. Siz bugün ofiste ………? (+?)

8. Öğrenciler sınıfta……….? (+?)

9. Öğretmen bugün hasta…….? (+?)

10. Bu yemek lezzetli…………? (-?)

11. İstanbul, İzmir’e uzak……..? (+?)

12. Siz çok konuksever………. (+)

13. Evimiz okula uzak ……….. (-)

14. Mert ve Burak arkadaş …………(-)

15. İpek’in annesi polis …………..? (-?)

16. Bu telefon bozuk ………? (+?)

17. Melek’in arabası yeni…….? (+?)

18. Biz tembel ………(-), çalışkan……. (+)

19. Rostov, İstanbul kadar kalabalık ……….(-)

20. Onlar sizin arkadaşlarınız …………..? (-?)

           

 

Ders 11

İyelik ekleri

Аффиксы принадлежности

В турецком языке каждое местоимение имеет свой определенный аффикс.

Каждое местоимение имеет свою группу аффиксов, которые применяются также к существительным, относящимся к данным местоимениям.

Bir varlığın kimin olduğunu; kime, neye ait olduğunu bildirir.

       İsimler ünlü harf ile bitiyorsa;

	-a, -ı	-e, -i	-o, -u	-ö, -ü
Ben-im	şapka-m atkı-m	gazete-m silgi-m	palto-m kuzu-m	ütü-m
Sen-in	şapka-n atkı-n	gazete-n silgi-n	palto-n kuzu-n	ütü-n
O-nun	şapka-sı atkı-sı	gazete-si silgi-si	palto-su kuzu-su	ütü-sü
Biz-im	şapka-mız atkı-mız	gazete-miz silgi-miz	palto-muz kuzu-muz	ütü-müz
Siz-in	şapka-nız atkı-nız	gazete-niz silgi-niz	palto-nuz kuzu-nuz	ütü-nüz
Onlar-ın	şapka-sı (ları) atkı-sı (ları)	gazete-si (leri) silgi-si (leri)	palto-su (ları) kuzu-su (ları)	ütü-sü (leri)

 

İsimler ünsüz harf ile bitiyorsa;

	-a, -ı	-e, -i	-o, -u	-ö, -ü
Ben-im	anahtar-ım kız-ım	şeker-im iş-im	yol-um suç-um	köy-üm gül-üm
Sen-in	anahtar-ın kız-ın	şeker-in iş-in	yol-un suç-un	köy-ün gül-ün
O-nun	anahtar-ı kız-ı	şeker-i iş-i	yol-u suç-u	köy-ü gül-ü
Biz-im	anahtar-ımız kız-ımız	şeker-imiz iş-imiz	yol-umuz suç-umuz	köy-ümüz gül-ümüz
Siz-in	anahtar-ınız kız-ınız	şeker-iniz iş-iniz	yol-unuz suç-unuz	köy-ünüz gül-ünüz
Onlar-ın	anahtar-ı (ları) kız-ı (ları)	şeker-i (leri) iş-i (leri)	yol-u (ları) suç-u (ları)	köy-ü (leri) gül-ü (leri)

 

Аффикс принадлежности каждого из местоимений, присоединяясь к существительному, может полностью заменять само местоимение.

Пример:

Benim araba m, benim kol um (или) ya da araba m, kol um

Senin kitab ın, senin defter in ya da kitab ın, defter in

Onun baba sı, onun anne si ya da baba sı, anne si

Bizim abla mız, bizim kardeş imiz ya da abla mız, kardeş imiz

Sizin saat iniz, sizin gözlüğ ünüz ya da saat iniz, gözlüğ ünüz

Onların kalem leri, onların silgi leri ya da kalem leri, silgi leri

Примеры в предложениях:

Benim araba m tamircide kaldı.

Araba m tamircide kaldı.

Onun baba sı bana baktı.

Baba sı bana baktı.

Предложения с местоимением и без них равнозначны.

 

Aşağıdaki boşlukları iyelik ekleriyle tamamlayınız.

1. Benim araba……. beyaz, senin araba……… hangi renk?

2. Dün Ali’nin abla…… ile tanıştım.

3. Sizin öğretmen…….. Türk mü?

4. Onların ev……. çok geniş.

5. Benim arkadaş…… çok çalışkan.

6. Onun kardeş……. futbol oynuyor.

7. Dilek’in baba…… doktordur.

8. Sizin patron……. kim?

9. Özlem’in baş…. çok ağrıyor.

10. Murat Bey’in nişanlı…… nerede çalışıyor?

11. Dedemin gözler…… çok iyi görmüyor.

12. Onların bilgisayar…… yeni mi?

13. Senin oğul…… kaçıncı sınıfa gidiyor?

14. Kseniya’nın telefon…… bozuk mu?

15. Senin çanta….. pahalı mı?

16. Ayşegül’ün bebek…… ağlıyor mu?

17. Sizin ceket…… çok yakışmış.

18. Senin abla……. İngilizce biliyor mu?

19. Bizim sınıf……. çok kalabalık.

20. Umut’un anne……. Rusça bilmiyor.

21. Nurcan’ın gözlük……. kırıldı mı?

 

Ad Tamlamaları