Притяжательный (двухаффиксный) изафет.

Сочетание двух имен, из которых одно является определяемым, а другое притяжательным определением (книга отца, дверь комнаты) в турецком языке носит название притяжательный изафет.

Притяжательный изафет строится по типу onun defteri «его тетрадь», зависимый член (определение) предшествует главному и оформляется аффиксом родительного падежа; главный член получает аффикс принадлежности. Если зависимым членом изафетной группы является существительное, то главный член всегда получает аффикс принадлежности 3-го лица.

	I. Sözcük Tamlayan	II. Sözcük Tamlanan
a,ı =>	Ad+ (n)ın	ad+ (s)ı
e,i  =>	Ad+ (n)in	ad+ (s)i
o,u =>	Ad+ (n)un	ad+ (s)u
ö,ü=>	Ad+ (n)ün	ad+ (s)ü

Türkiye’ nin başkent i Ankara’dır.

İstanbul’ un hava sı çok kirli.

Hasan’ ın kardeş i altı yaşında.

Bu çocuğ un elbise si çok şık.

 

Примеры: onun defteri (o+nun defter+i) – его тетрадь;

Memurum defteri (memur+um defter+i) – тетрадь служащего;

Bu adamın hokkası - чернильница этого человека;

Babanızın kitapları nerededir? - Где книги вашего отца?

 

Главный член изафетной группы может быть любым членом предложения (подлежащим, сказуемым, дополнением, обстоятельством) и, следовательно, может присоединять у себе различные падежные аффиксы. Зависимый член группы при этом не подвергается изменениям.

 

Примеры:

Bu annemin masasıdır. – Это стол моей матери.

Kitaplar annemin masasındadır. (masa-sı-n-da-dır) – Книги на столе моей матери.

Yönetmenimizin odasında kimler var? – Кто находится в комнате (кабинете) нашего руководителя?

Yönetmenimizin odasında öğrenciler var. – В кабинете нашего руководителя находятся учащиеся.

 

Ders 12

Soru sözcükleri ve yer bildiren sözcükler

Вопросительные слова и служебные имена

Kim?- Кто?

Kardeşim İngilizce öğreniyor?

Kim İngilizce öğreniyor? -Kardeşim.

Zeynep ders çalışıyor.

Kim ders çalışıyor? -Zeynep.

Öğretmen sınıfa girdi.

Kim sınıfa girdi? –Öğretmen.

 

Ne?- Что?

Buket süt içiyor.

Buket ne içiyor? –Süt.

Ayşe kitap okuyor.

Ayşe ne okuyor? –Kitap.

Ali resim yapıyor.

Ali ne yapıyor? –Resim.

 

Kaç? - Сколько?

Mehmet yirmi yaşında.

Mehmet kaç yaşında? –Yirmi.

Sınıfta on iki öğrenci var.

Sınıfta kaç öğrenci var? –On iki.

Otobüs on Ruble.

Otobüs kaç Ruble? –On.

 

Kaçıncı?-Какой?Который?

Elena dördüncü sınıfa gidiyor.

Elena kaçıncı sınıfa gidiyor? –Dördüncü.

Fatma üçüncü katta oturuyor.

Fatma kaçıncı katta oturuyor? –Üçüncü.

Murat yarışmada birinci oldu.

Murat yarışmada kaçıncı oldu? –Birinci.

 

Nasıl? -Как?

Natalia okula koşarak geldi.

Natalia okula nasıl geldi? –Koşarak.

Bugün hava çok soğuk.

Bugün hava nasıl? –Çok soğuk.

Sergey çok hızlı koşuyor.

Sergey nasıl koşuyor? –Çok hızlı.

 

 

Ne zaman? -Когда?

Nesrin her gün saat 07.00’de kalkıyor.

Nesrin ne zaman kalkıyor? –Saat 07.00’de.

Okullar haziranda kapanıyor.

Okullar ne zaman kapanıyor? –Haziranda.

İkinci Dünya Savaşı 1945’te bitti.

İkinci Dünya Savaşı ne zaman bitti? -1945’te.

Nereye? – Куда?

Annem markete gidiyor.

Annem nereye gidiyor? –Markete.

Ali denize bakıyor.

Ali nereye bakıyor? –Denize.

Öğrenci sınıfa giriyor.

Öğrenci nereye giriyor? –Sınıfa.

Nerede? -Где?

Anna Rostov’da yaşıyor.

Anna nerede yaşıyor? –Rostov’da.

Leyla kütüphanede ders çalışıyor.

Leyla nerede ders çalışıyor? –Kütüphanede.

Çocuklar parkta top oynuyor.

Çocuklar nerede top oynuyor? –Parkta.

 

Nereden? - Откуда?

Cemile hastaneden geliyor.

Cemile nereden geliyor? –Hastaneden.

Ece evden çıkıyor.

Ece nereden çıkıyor? –Evden.

Barış Ankara Üniversitesi’nden mezun oldu.

Barış nereden mezun oldu? –Ankara Üniversitesi’nden.

 

Kime? - Кому?

Aynur annesine yardım ediyor.

Aynur kime yardım ediyor? –Annesine.

Ayhan, Özge’ye selam verdi.

Ayhan kime selam verdi? –Özge’ye.

Çocuk, babasına hediye aldı.

Çocuk kime hediye aldı? –Babasına.

 

Kimi?- Кого?

Berk Aylin’i çok seviyor.

Berk kimi çok seviyor? –Aylin’i.

Çocuk annesini öpüyor.

Çocuk kimi öpüyor? –Annesini.

Müdür öğretmeni arıyor.

Müdür kimi arıyor? –Öğretmeni.

 

Niçin? / Neden? / Niye?- Почему?Из-за чего?

Niçin Türkçe öğreniyorsunuz?

Çünkü Türkçe’yi çok seviyoruz.

Neden sobayı yakıyorsun?

Çünkü hava çok soğuk.

Niye yemek pişiriyorsun?

Çünkü akşam misafir gelecek.

 

Hangi? - Какой?

Ayça Hilton Oteli’nde kalıyor.

Ayça hangi otelde kalıyor? –Hilton Otelinde.

Elena matematik dersini çok seviyor.

Elena hangi dersi çok seviyor? –Matematik dersini.

Sergey Bölge Araştırma Fakültesi’nde okuyor.

Sergey hangi fakültede okuyor? - Bölge Araştırma Fakültesi’nde.

 

Alıştırmalar:

Ahmet geç kaldığı için dün sabah okula koşarak gitti.

Kim gitti?

Ne zaman gitti?

Nereye gitti?

Nasıl gitti?

Niçin koşarak gitti?

Dilek anneler günü için annesine Vakko’dan yeşil bir gömlek aldı.

Kim aldı?

Niçin aldı?

Kime aldı?

Nereden aldı?

Ne aldı?

Nasıl bir gömlek aldı?

Biz dün evden işe otobüsle gittik. Çünkü arabamız bozuldu.

Kim gitti?

Ne zaman gitti?

Nereden nereye gitti?

Nasıl gitti?

Niçin otobüsle gitti?

Ne bozuldu?

Okuldan çıkınca kapının önünde arkadaşımın babasını gördüm.

Kim gördü?

Ne zaman gördü?

Nerede gördü?

Kimi gördü?

Serdar, hafta sonu Boğaz’da piknik yapmak için annesinden izin aldı.

Kim izin aldı?

Niçin izin aldı?

Kimden izin aldı?

Hasan geçen yıl üniversite okumak için Suriye’den Türkiye’ye büyük bir hevesle geldi.

Kim geldi?

Ne zaman geldi?

Niçin geldi?

Nereden geldi?

Nereye geldi.

Nasıl geldi?

В турецком языке имеется группа имен, которые с одной стороны являются обычными именами существительными и прилагательными.

Примеры:

Yan – бок, боковой

Arka (art) – спина, задний

Üst – поверхность, верх, верхний

Ara – промежуток, интервал

С другой стороны, выступая в роли служебных имен (имен послелогов), они же передают пространственные (и некоторые иные) отношения, соответствую русским пространственным предлогом «на, над, под, внутри, вне» и т.д.

В настоящем уроке вводятся следующие имена-послелоги.

Yan – около, сбоку, у, от (чего-то, кого-то), к (чему-то, кому-то); А rka (art) – за, позади, из-за;

Ön – перед, впереди

İç – внутри, в, внутрь, во, из, в течение Dış - снаружи

Ara – среди, между

Alt – под, подо, из-под

Üst ve üzer – на, над, с

 

Служебные имена включаются в конструкцию притяжательного изафета*, в котором всегда выступают в роли главного члена (определяемого). К служебному имени присоединяется нужный по смыслу предложения падежный аффикс – обычно аффикс местного (kalma durumu), дательного (yönelme durumu) или исходного (çıkma halı) падежа.

 

Примеры:

Masanın yanında (yan-ın-da) – У, сбоку стола.

Masanın arkasında – За столом, сзади стола.

Masanın gözünde – В столе.

Dolabın arkasında – Он за шкафом.

Arkamda (Ardımdadır) – Он за мной.

Arabayı evin arkasına park ettim. – Я припарковал машину за домом.

Masanın üstüne bırak. –Оставь на столе.

 

Служебные имена проясняют пространственную ситуацию по отношению к какому-либо предмету. Но если ситуация ясна сама по себе или ее подсказывает контекст, служебные имена, как правило, не употребляются.

Kitap masadadır – книга на столе (если видно, что она на столе, а не в столе);

Kitap çantamda – книга у меня в портфеле (если же книга лежит, например, под портфелем или на нем, то скажут: çantanın altındadır, ve ya çantanın üstündedir).

Два служебных имени üzeri ve üst – наиболее часто выступают в значениях, которые не являются пространственными:

1. в дательном падеже: üzerine (üstüne) «(в ответ) на (что-то)», «вслед за (чем-то)», «по (поводу)», «относительно (чего-то)», «о (чем-то)»; например: bunun üzerine o geldi – вслед за этим он пришел.

2. в местном падеже (üzerinde): «относительно (чего-то)», (работать и т.п.) «над чем-то)». В этих случаях, если названные служебные имена следуют за именами существительными, последние обычно не получают аффикса родительного падежа.

Пример: Bilim adamları deprem üzerine çalışmalar yapıyor. – Ученые работают на проблемами землетрясений.

Ders 13

Emir kipi

Повелительное наклонение

Eylemin yapılmasını ya da yapılmamasını emretmek için kullanılır. Kişi kendine emredemeyeceği için, 1. tekil (ben) ve 1. çoğul (biz) kişilerde emir kipi kullanılmaz.

Основа глагола (положительная или отрицательная) является в то же время формой 2-го лица единственного числа повелительного наклонения.

 

Примеры:

Yap! – делай!

Yapma! – не делай!

Gel! – приходи!

Gelme! – не приходи!

Git! – уходи!

Gitme! – не уходи!

Olumlu

Утвердительная форма

Olumsuz Отрицательная форма Olumlu Soru Утвердительно-вопросительная форма Olumsuz Soru Отрицательно-вопросительная форма Ben - - - - Sen gel gelme - - O gelsin gelmesin gelsin mi? gelmesin mi? Biz - - - - Siz gelin / geliniz gelmeyin/gelmeyiniz - - Onlar gelsinler gelmesinler gelsinler mi? gelmesinler mi?

Lütfen sigara iç meyin.

Derste sessiz ol un.

Lütfen hastanede yüksek sesle konuş mayın.

Arabayı kaldırıma park et meyin.

Ahmet, bu sabah erken kalk!

 

Глагол в форме повелительного наклонения всегда занимает позицию сказуемого. Поэтому при обычном порядке глаголов глагол в этой форме так же, как и в форме других наклонений замыкает собой предложение, а все другие слова (другие части предложения) предшествуют глаголу.

 

Примеры:

İyi oku! – читай хорошо!

Burada otur! – сиди здесь!

Burada oturma! – не сиди здесь!

Bana bak! – смотри на меня!

Bana bakma! – не смотри на меня!

İstek kipi