Склонение действительных причастий

Настоящего и прошедшего времени

 

Чис-

Па-

Настоящее время

Прошедшее время

ло деж муж.р. ср.р. жен.р. муж.р. ср.р. жен.р. Ед. и. р. д. в. т. м. веды вед@шта вед@штю вед@шть вед@штемь вед@шти веды вед@шта вед@штю вед@ште вед@штемь ве@шти вед@шти вед@шт# вед@шти вед@шт\ вед@ште\ вед@шти ведъ ведъш" ведъшю ведъшь ведъшемь ведъши ведъ ведъш" ведъшю ведъше ведъшемь ведъши ведъши ведъш# ведъши ведъш\ ведъше\ ведъши Мн. и. р. д. в. т. м.   вед@ште вед@шть вед@штемъ вед@шт# вед@шти вед@штихъ вед@шта вед@шть вед@штемъ вед@шта вед@шти вед@штихъ вед@шт# вед@шть вед@штамъ вед@шт# вед@штами вед@штахъ ведъше ведъшь ведъшемъ ведъш# ведъши ведъшихъ ведъш" ведъшь ведъшемъ ведъш" ведъши ведъшихъ ведъш# ведъшь ведъш"мъ ведъш# ведъш"ми ведъш"хъ Дв. и.- в. р.-м. д.-т. вед@шт" вед@штю вед@штема вед@шти вед@штю вед@штема вед@шти вед@штю вед@штама ведъш" ведъшю ведъшема ведъши ведъшю ведъшема ведъши ведъшю ведъш"ма

 

Таблица 10

Склонение страдательных причастий настоящего

И прошедшего времени

 

Число

Пад.

Настоящее время

Прошедшее время

Муж. р. Ср.р. Жен.р. Муж. р. Ср.р. Жен.р. Ед. и. р. д. в. т. м. везомъ везома везомоу везомъ везомомь везомh везомо везома везомоу везомо везомомь везомh везома везомы везомh везом@ везомо\ везомh везенъ везена везеноу везенъ везеномь везен@ везено везена везеноу везено везеномь везенh везена везены везенh везен@ везено@ везенh Мн. и. р. д. в. т. м. везоми везомъ везомомъ везомы везомы везомhхъ везома везомъ везомомъ везома везомы везомhхъ везомы везомъ везомамъ везомы везомами везомахъ везоми везенъ везеномъ везены везены везенhхъ везена везенъ везеномъ везена везеномы везенhхъ везены везенъ везенамъ везены везенами везенахъ Дв. и.-в. р.-м. д.-т. везома везомоу везомома везомh везомоу везомома везомh везомоу везомама везена везеноу везенома везенh везеноу везенома везенh везеноу везенама

 

 

ПРИЛОЖЕНИЕ 2

Тексты на старославянском языке

Текст 1

 

Члвкъ единъ сътвори вечер\ вели\. и зъва мъногы. и посъла рабъ свои въ годъ вечер#. решти зъванымъ гр#дhте hко оуже готова с@тъ вьсh. и нач#с# въкоупh отърицати с# вьси. пръвы рече ~моу. село коупихъ и имамъ н@жд@ изити и видhти ~. мол\ т# имhи м# отърочьна. и дроугы рече с@пр@гъ воловьныихъ коупихъ п#ть. и гр#д@ искоуситъ ихъ. мол\ т# имhи м# отърочьна. и дроугы рече жен@ по>съ и сего ради не мог@ прити. и пришьдъ рабъ тъ повhдh се гспдиноу сво~моу. тогда разгнhвавъ с# господинъ домоу рече рабоу сво~моу. изиди >дро на расп@тиh и стьгны града. и ништ#> и бhдъны> и хромы> и слhпы> въведи сhмо. и рече рабъ ги быстъ hкоже повелh. и еште мhсто естъ. и рече гъ рабоу. изиди на п@ти и хал@гы. и оубhди вьнити. да наплънитъ с# домъ мои. гл\ бо вамъ. hко ни ~динъ же м@жь тhхъ зъваныхъ. не въкоуситъ мое> вечер#. мъноsи бо с@тъ зъвании мало же избьраныхъ

(Мариинское евангелие [2]).

Словарь:

гр#дhте от гр#сти— идите	расп@тиh (мн.ч.)— улица, переулок
вьнити — войти	стьгны (мн.ч.) — широкие улицы
>дро — быстро	хал@гы (мн.ч.) — ограды, стены, заборы

Задания к тексту:

1) укажите старославянские фонетические черты в приведенных словах (для объяснения подбирайте праславянские параллели): решти, пръвы, н@жд@, града, наплънитъ, вечера (ср. лит. vakaras), пришьдъ, мънози, м@жь, отрицати;

2) распределите согласные в приведенных словах по признаку мягкость — твердость — полумягкость; посчитайте количество букв и звуков в словах: избьраныхъ, ништ#>, прьвы, отърочьна;

3) найдите супин, объясните особенности перевода и употребления этой формы глагола (см. теоретический комментарий на стр. 30-31 настоящего издания).

 

Текст 2

Въ он^в... Въшедъшоу исоу въ капернаоумъ. прист@пи кь немоу сьтьникъ. мол# и и гл#. ги отрокъ мои лежитъ въ домоу моемъ ослабленъ. лютh hко стражд#. гла емоу исъ азъ пришедъ ицhл\ и: и отъвhштавъ сьтьникъ рече емоу ги нhсмь достоинъ да въ домъ мои вънидеши. нъ

~

тъкьмо рьци словомъ. и ицhлhетъ отрок мои. ибо азъ чкъ есмъ подъ влдко\. имы подъ собо\ воины. И гл

~

\ семоу иди. и идетъ и дроугоумоу приди и приде^т: и рабоу моемоу. сътвори се и сътворитъ. Слышавъ же исъ диви с# емоу

(Ассеманиево евангелие, Мф. 43)

Словарь:

капернаоумъ — название города

сьтьникъ, сътьникъ — командир отряда в сто воинов

тъкьмо — только

Задания к тексту:

1) укажите, какие праславянские фонетические черты отражены в приведенных лексемах: ослабленъ, стражд#, рьци, влдко\=+++=====владыко\;

~

2) найдите оборот «дательный самостоятельный» и переведите его, найдите причастия, выступающие в роли «второстепенных сказуемых» (см. теоретический комментарий на стр. 30-31 настоящего издания).

 

~

Текст 3

~

Чкъ етеръ съхождааmео^т ерслма вь ерих@. и въ разбоиникьи вьпаде. iже съвлhкъше и и hзвы възложьше на нь. отiд@ оставльше и елh жива. По приключаю же. иереи етеръ. съхождааше п@темь тhмъ. и видhвъ и мiмо иде. такожде левiтъ. бывъ на томьжде мhстh. пришедъ и вiдhвъ и мимо иде. Самарhни^н же етеръ гр>ды. и прiде надъ нь. и видhвъ и млсрдова. и прiст@пль об#за строупы его. възлива> олhи. и вино. въсаждъ же и на свои скотъ. прiведе и въ гостiньниц@. и прiлежа емъ. и на оутрiа ишедъ. вьземъ дъва пhн#sа. дастъ гостинникоу. и рече емоу прилежi емъ. и еже аште прiиждивеши. азь егда възврашт@ с# въздамъ ти. кьто оубо отъ тhхъ трiи мьнитъ тi с# бъити искрьнии въпадшоумоу въ разбоиникъи. онъ же рече. сътвореи млстъ сь нимъ. рече же емоу исъ. иди и ты твори такожде

(Ассеманиево евангелие,

Лук. IX, 37 — 43; X, 25 — 37)

 

Словарь:

 

етеръ — некоторый, некто	пhн#зь — монета, деньги
hзвы (мн.ч.) — раны	строупы (мн.ч.) — раны
левiтъ — церковный служитель	гостинникъ — хозяин гостницы
об#зати — обвязать	прилежати — заботиться, быть усердным
олhи — масло оливковое

 

Задания к тексту:

1) укажите в тексте все примеры палатализаций заднеязычных *g, *k, *h и все проявления воздействия *j на предшествующие согласные;

2) определите, правильно ли употреблены буквы ь, ъ и е в приведенных ниже словах, если бы они были написаны в IX веке — вь ерих@, азь, кьто, надъ нь, сь нимъ., ишедъ, въпадшоумоу.

Текст 4

i пришедъ исъ въ домъ петровъ. видh тъm@ его леж#m@. огнемъ жегом@. и прикосн@ с# р@цh е>. и остави \ огнь. и въста и слоужаше емоу. поздh же бывъшоу. привhс# къ немоу. бhсъны мъногы. i изгъна словомъ дхы. i вьс# нед@жьны> исцhли. да събд@етъ с# реченое пророкомъ. исаиемъ. гл\mемь тъ. нед@гы наш# при>тъ. и болhзни понесе. оузърh же иссъ мъногы народы окръсть себе. повелh ити на онъ полъ. i прист@пь единъ кънижъникъ рече емоу. оучителю ид@ по тебh. hможе колижъдо идеши гла емоу исъ. лиси hзвины им@тъ i птиц# нбскы> гнhзда. а снъ члвчскы не иматъ къде главы подъклонити дроугыи же отъ оученикъ рече емоу ги. повели ми прhжде ити i погрети отца. моего съ же гла емоу. гр#ди по мьнh i остави мрътвы> погрети сво> мрътвъц#. i вьлhзъшоу емоу въ корабь по немь ид@ оученици его. i се тр@съ великъ быстъ въ мори. hко покрывати с# кораблю влънами. а тъ съпаше. i пришедъше оученици его. възбоудиш# и гл\mе ги съпсi ны погыблемъ/ i гла имъ что страшиви есте маловhри. тогда въставъ запрhти вhтромь и морю. i бысть тишина велиh

(Мариинское евангелие).

Словарь:

тъm@ (им.пад. тъmа)- теща	погрети (инф.)- похоронить
бhсъны (мн.ч.) – бесноватые, одержимые бесом	гр#ди (повел. накл) - иди
на онъ полъ – на другой берег	маловhри (прилагат, мн.ч.) - маловерные
hзвины (мн.ч.) – норы, логовища

 

Текст 5

~

 i пришьдъшюмоу на онъ полъ въ стран@ h ер’ h есин’ск@ сърhтосте и дъва бhсъна. отъ гребишть iхъ iсход#шта л’юта sело. hко на можааше ник’тоже. мин@ти п@темь тhмь. i се възъписте гл\шта. чьто есть нама i тебh исе сне бжiи. пришелъ ли еси сhмо. прhжде врhмене м@читъ насъ. бh же далече отъ н’ею. стадо свин’ии много пасомо. бhси же мол’hах@ и гл\ште аште iзгониши ны.

~

 повели намъ iти въ стадо свиное. i рече имъ iдhте. они же шьдъше вънид@ въ свини>. абие оустръми с# стадо все по брhгоу въ море. i оумрhш#. i оутопош# въ водахъ. i пас@штеи бhжаш#. i шьдъше въ градъ. възвhстиш# всh. i о бhсъноую. i се всь градъ iзиде против@ iсви. i видhвъше и молиш#. да би прhшьлъ от прhдhлъ iхъ

i вьлhзъ въ корабь ис. прhhде i приде въ свои гра^д: i се принесош# емоу ослабл’енъ жилами. на одрh леж#шть. i видhвъ iс вhр@ iхъ. рече ослабл’еноумоу дръзаи ч#до отъпоушта\тъ ти с# грhси твои. i се етери отъ кънижьникъ рhш# къ себh. сь власвимисаетъ, i видhвъ ис помышлениh iхъ, рече. въск@\ вы мыслите зъло въ сръдьцихъ вашихъ. чьто бо естъ оудобhе решти. отъпоушта\тъ ти с# грhси твои, ли решти въставъ ходи. нъ да оувhсте hко власть iматъ снъ чскъi на зем’и отъпоуштати грhхы. тъгда гла ослаблен’оумоу. въставъ възьми одръ твои. i иди въ домъ твои: видhвъше же народи чюдиш# с#. i прославиш# ба давъшааго власть так@ чкомъ

(Зографское евангелие, Мф. VII, 28 — IX, 8).

Словарь:

на онъ полъ — на тот берег	абие — тотчас
сърhтосте и — встретили его	доньдеже — до тех пор пока
гребишть — склеп	решти — говорить
сhмо — сюда	власвимисати— богохульствовать
аште —  если	одръ - кровать
вънид@ от вънити— вошли	въск@\ — зачем, к чему

 

 

Задания к тексту:

1) укажите старославянские фонетические черты в приведенных словах (для объяснения подбирайте праславянские параллели): стран@, прhжде, сръдьцихъ, врhмене, дръзаи, власть, помышлениh;

2) определите позиции редуцированных звуков, посчитайте количество букв и звуков: дръзаи, свин’ии, свини>, сръдьцихъ;

3) найдите оборот «дательный самостоятельный» и переведите его, найдите причастия, выступающие в роли «второстепенных сказуемых», найдите супин, объясните его употребление (см. теоретический комментарий на стр. 30-31 настоящего издания).

.

Текст 5

архиереi же стар’ци наоустиш# народы. да iспрос#тъ Вараав@. и иса погоуб#тъ. wтъвhштавъ же i h емонъ рече iмъ. кого хоштете отъ обою отъпоушт@ вамъ. Они же рhш# вараав@ гла iмъ пилатъ. чьто же сътвор\. iса нарицаемого ха. глаш# емоу вси да расп#тъ б@детъ. i h емонъ же рече iмъ. чьто зъло сътвори. они же iзлиха въпиhх@ гл\ште. да расп#тъ б@детъ. видhвъ же пилатъ hко ничьсоже оуспhетъ. нъ паче мльва. бываетъ. приiмъ вод@ оумы р@цh прhдъ народомь. гл# неповиненъ есмь, отъ кръве сего правьдьника. вы оузьрите. i отъвhштавъше вси ’людие рhш# кръвь его на насъ i на ч#дhхъ нашихъ. тъгда отъпоусти iмъ вараав@. iса же бивъ. прhдастъ i да i распьн@тъ. тъгда воiни h емонови. прhiмъше iса на с@дишти, събъраш# на н’ь вьс@ спир@. съвлькъше и. хламvдо\ чръвлено\ одhш# i. i съплетъше вhньць отъ тръниh. възложиш# на глав@ его. i трьсть въ десниц@ его. i поклон’ьше с# прhдъ нимъ на колhноу. р@гах@ с# емоу гл\ште. радоуi с# црю iюдhiскъ. i плин@въше на н’ь. при>ш# трьсть. i биhх@ i по главh i егда пор@гаш# с# емоу. съвлhш# съ него хламvд@ облhш# въ ризы сво>. i ведош# и на расп#тие. i сход#ште же обрhт@ чка кvринhiска. iменемь симона семоу задhш# понести крстъ его. i пришьдъше на мhсто нарицаемое h ель h ота. еже естъ нарицаемо краниево мhсто. даш# емоу пити оцьть съ зльчи\ размhшьнъ. i въкоушь не хотhаше пити, пропьнъше же и, раздhльше ризы его меташ# жрhби>. i сhдъше стрhжах@ i тоу. i положиш# връхоу главы его. вин@ напсан@ сь естъ iс. црь iюдеhiскъ. тъгда расп#ш# съ н’имъ два разбоiника. единого о десн@\. i единого о шю\\

(Зографское евангелие, Мф. XXVII, 20 -38).

Словарь:

Вараава — имя собственное	hельhота — Голгофа
ihемонъ — наместник римского императора, в данном тексте Понтий Пилат	оцьть съ зльчи\ — уксус с желчью
излиха въпиhх@ — очень пьяные	о десн@\ — справа
спира — отряд войска	о шю@\ — слева
на с@дишти — на судилище

 

 

. Задания к тексту:

1) укажите старославянские фонетические черты в приведенных словах (для объяснения подбирайте праславянские параллели): wтъвhштавъ, хоштете, млъва, кръве, съвлhш#, облhш#, злъчи\;

2) какие согласные старославянского языка могли быть только твердыми, а какие только мягкими в приведенных ниже словах: старьци, wтъвhштавъ, рече, чьто, кръвь, тъгда, съвлькше, хоштете, кого, р@цh, царь;

4) найдите предложения с прямой речью; найдите причастия в роли «второстепенного сказуемого».

Текст 6

Не ос@ждаите. да не ос@ждени б@дете. iмь же бо с@домь с@дите. с@д#тъ вамъ. i вь н\ же мhр@ мhрите. възмhр#тъ вамъ. чьто же видиши с@чьць iжь естъ въ оцh братра твоего. а брьвна еже естъ въ оцh твоемь не чюеши. ли како речеши братоу своемоу. остави i изъм@ с@чець iз очесе твоего. i се бръвъно въ оцh твоемь лицемhре. iзъми пръвhе бръвъно iз очесе твоего i тъгда оузьриши iз#ти i с@чьць. из очесе брата твоего. Не дадите стаго псомъ. ни помhmаiте бисеръ вашихъ прhдъ свиниhми. да не попер@тъ iхъ ногами своiми. i враштьш# с# растръгн@тъ вы. Просите. i дастъ с# вамъ. imhте. i обр#mttете. тлъцhте i отвръзетъ с# вамъ/. вьсhкъ бо прос# и приемлетъ. i ишт#и обрhтаетъ. i тлък@штоумоу отвръзетъ с#  

(Зографское евангелие, Мф., VII, 1-8)

Всhкъ оубо iже слышитъ словеса моh си и сътворитъ h. оуподобл\ и м@жю м@дроу. ижь съзъда храмин@ сво\ на камене i сънид@ дъжди. и прид@ рhкы. и вьзвh"ш# вhтри. и напад@ на храмин@ т@. и не паде с#. основана бо бh на камени. и всhкъ слыш# и словеса моh си. i не твор# iхъ. оуподобитъ с# м@жю боую. iжь съзъда храмин@ сво\ на пhсъцh. и съниде дъждь. и прид@ рhкы. и вьзвh"ш# вhтри. и опьрhш# с# храминh тои. i паде с#. и бh раздроушение е> велие зhло

(Зографское евангелие, Мф., VII, 24-27).

Задания к тексту:

1) укажите, к какому склоению относятся следующие имена существительные: словеса, м@жю, храмин@, камене, дъждь, раздроушение;

2) выпишите из текста все слова со слогообразующими плавными, докажите свою точку зрения.

Текст 7

Въ он^во оубhди ис оученикы сво# вьлhсти въ корабь. и варити его на онъ полъ морh. доньдеже отъпоуститъ народъ. и отъпоушть народъ вьзиде на гор@ единъ. помолитъ с#. поздh же бывъшю въ д\ же годин@ ношти. приде къ нимъ ис по мороу ход#. и видhвъше i оученици его по мороу ход#шта. оубо"ш# с# гл@ште. "ко призракъ естъ и отъ страха възъпиш#. и гла iмъ iс

~

ъ. надhите с# "ко азъ есмь и не боiте с#. отъвhшта# же петръ рече емоу ги. аште ты е^си повели ми прити къ себh. iс же рече емоу приди. излhзъ же ис кораблh петръ. и хождаше по водh и придh къ iсu. вид# же вhтръ лютъ оубо" с#. и нач# потаплhти с#. и възъпи гл# ги спс м#. iс же простьръ р@к@ #тъ его. и гла емоу маловhре. почто с# с@мнh. и вьлhзъшю емоу въ корабh оулеже вhтръ. а с@штеi въ кораби поклониш# с# емоу гл@ште. "ко ты еси въ истин@ бжиi снъ. и прhплuвъше. прид @ въ земь\ генисареfь

(Саввина книга, Мф.)

 

~

Словарь:

варити — предварять, опережать, приходить раньше

на онъ полъ — на тот берег

въ д\ же годин@ ношти — в четыре часа ночи

Задания к тексту:

укажите, какого происхождения подчеркнутые звуки в следующих словах: отъпоу шт ь, оул еж е, но шти, потап л hти, р@к @.

Текст 8

Iсu рождьшю с# въ виfьлеомh июдhiсцhмь вь дни ирода цра се вльсви отъ въстокъ прид@ въ ерлмъ гл@ште къде естъ рожды с# цръ июдhiскъ видhхомъ бо звhзд@ его на въстоцh и придохомъ поклонитъ с# емоу оуслышавъ же иродъ цръ съм#те с# и всь иерслмъ съ нимь и събра вс# архиере# и кънижьникы людьскы# и въпрошаше # къде хс раждаетъ с# они же рhш# емоу въ виfьлеомh июдhiсцhмь тако бо пс^на ~стъ промъ и ты виfьлеоме земле июдова ничимьже мьньши еси въ влдка июдова ис тебе бо изидетъ влка иже оупасетъ люди мо# и излh. тогда иродъ таi призъвавъ влъхвы испыта отъ нихъ врhм# "вльш## с# звhзды и посълавъ # въ виfьлеомъ рече. шъдъше испытаiте извhстьно о отроч#ти. егда обр#штете е повhдите ми. да и азъ шъдъ поклон@ с# емоу. они же послоушавъше цра идоша и се звhзда \же видhш# на въстоцh. идhше прhдъ ними доньдеже пришъдъши ста на врьхоу идеже бh отроч#. видhвъше же звhзд@ въздраваш# с# радости\ веле\ зhло. и въшъдъше въ храмин@ видhш# отроч# съ марие\ мтери\ его и падъше поклониш# с# емоу и отъврьзъше съкровишта принесош# емоу дары злато и ливанъ и змvрьн@ и отъвhтъ приiмъше въ сънh не възвратиш# с# къ иродоу. нъ инhмъ п@тьмъ отид@ въ стран@ сво\

(Саввина книга, Мф. II, 1 — 19)

 

Словарь:

вльсви — волхвы, съкровишта — сокровища

ливанъ — ладан

змvрьн@ — смола, благовоние

 

 

===                

 

 

 ==== Текст 9

Часть 1

~

~

чловhкъ нhкыи имh дъва сына. и рече мьнии сынъ ~ю оцоу оче даждь ми достоин@ ч#сть имhни" и раздели има имhни~ и не по мънозhхъ дьньхъ. събьравъ вьсе мьнии сынъ. отиде на стран@ далече. и тоу расточи имhние сво~. живы бл@дьно иждивъшоу же ~моу вьса. бысть гладъ крhпъкъ. на странh тои. и тъ нач#тъ лишати с# и шьдъ прилhпис# ~диномь. отъ житель то> страны и посъла и на села сво" пастъ свинии и желааше насытити чрhво сво~ от рожьць. >же hдhах@ свини> и никъто же не да"аше ~моу въ себе же пришедъ рече. коликоу наимьникъ оца мо~го избыва\ть хлhби. азъ же сьде гладъмь гыбн@ въставъ ид@ къ оцоу мо~моу и рек@ ~моу оче съгрhшихъ на нбо и прhдъ тобо\ оуже нhсмь достоинъ нарешти с# сынъ твои сътвори м# "ко ~диного отъ наимьникъ твоихъ и въставъ иде къ оцоу сво~моу ~ште же ~моу далече с@штоу оузьрh и оць ~го и милъ ~моу бысть и текъ паде на вы\ ~го и облобыза и рече же ~моу сынъ оче съгрhшихъ на небо и прhдъ тобо\ оуже нhсмь достоинъ нарешти с# сынъ твои

 

Часть 2

~

 рече же оць. къ рабомъ своимъ изнесhте одьжд@ прьв@\. и облhцhте и и дадите прьстень на р@к@ ~го. и сапогы на нозh и приведъше тельць оупитаныи заколhте. и hдъше да веселимъ с# "ко сынъ мои сь. мрьтвъ бh и оживh изгыблъ бh и обрhте с# и нач#ш# веселити с# бh же снъ ~го старhи на селh и "ко гр#ды приближи с# къ домоу слыш# пhни" и ликы и призъвавъ ~диного отъ рабъ. въпрашааше. чьто оубо си с@ть он же рече ~моу "ко братъ твои прииде и закла оць твои тельць оупитаныи "ко съдрава и при>тъ разгнhвавъ же с# и не хотhаше вънити оць же ~го ишьдъ молhаше и онъ же отъвhштавъ. рече оцоу сво~моу се колико лhтъ работа\ тебh и николиже заповhди твое> не прhст@пихъ и мънh николиже не далъ еси козьл#те. да съ дроугы моими възвеселилъ с# быхъ ~гда же снъ твои сь. изhдъи тво~ имhни~ с любодhицами приде. закла ~моу тельць питомыи онъ же рече ~моу ч#до. ты вьсегда съ мъно\ ~си и вьса мо" тво" с@ть възвеселити же с#. въздрадовати подобааше "ко братъ сь. мрътвъ бh и оживh изгыблъ бh и обрhте с#

(Остромирово евангелие, «Притча о блудном сыне»).

Словарь:

мьнии — младший	рожьць — стручок, плод стручкового дерева
не по мънозhхъ дьньхъ — вскоре	наимьникъ — наемный работник
село — земля, поле, деревня	на вы\ — на шею
расточи — растратил	ликы — хор, ликования
иждивъшоу — растратив

 

 

Задания к тексту:

~

~

~

1) сделайте морфологический разбор указанных слов, определите их значение, объясните, почему именно эти глагольные формы употреблены в данных отрывках — желааше, hдhах@, дадите, далъ еси, възвеселилъ с# быхъ, изгыблъ бh;

2) определите, с какими формами слов согласуются данные прилагательные, определите их разряд и форму сравнения — мьнии, достоин@, достоинъ, милъ, мрьтвъ, старhи, съдрава;

3) найдите оборот «дательный самостоятельный», переведите его; укажите форму супина, объясните его употребление в данном отрывке.

Текст 10

~

~

~

~

Ростиславъ бо моравьскыи кн#з(ь) б(о)гом(ь) uстимъ. съвhтъ сътвори съ кн#зи своими и с моравл#ны и посла къ ц(hса)рю Михаилu гл#. людемъ нашим(ъ) поганьства с# ^връгшим(ъ) и по христианескъ с# законъ дръжаштимъ. оучител# не имамъ таковаг(о). иже бы ны въ свои >зыкъ истuю вhрu хр(и)стiаньскuю сказалъ. да быша и ины страны. тог(о) зр#ште. подобили с# намъ. то посли намъ. вл(а)д(ы)кw. еп(и)с(ко)па и uчител# таковаго. ^ васъ бо на вс# страны въсегда добрыи законъ исходит(ь). събравъ же ц(hса)рь съборъ призва Константина филосwфа и сътвори и слышати рhчь сию. и рече. философе. вhм’т# трuдна сuшта. но достоить тебh тамо ити. сеа бо рhчи не можеть инъ никтоже исправити "коже ты.

^вhшта же философ(ъ) и трuденъ сы тhлwм(ь) и боленъ. радъ идu тамо. аште имuть бuкви въ "зыкъ свои. и реч(е) ц(hса)рь къ немu дhдъ мои и ^ць мои и инии мнози. искавше того не обрhли сuть. то како азъ могu обрhсти. философ(ъ) же реч(е). то кто можеть на водh бесhдu написати или еретичьско им# себh обрhсти ^вhшта емu пакы ц(hсар)ь... аште ты хоштеши то можеть бгъ тебh дати иже даеть всhм(ъ) иже прос#т(ь) несuмнhниемъ и ^връзаеть тлъкuштимъ

(Житие Кирилла)

Словарь:

uстимъ от оустити — побуждать

поганьства - язычество

Задания к тексту:

1) объясните, почему автор трактата считает славянскую азбуку священней и выше греческой?

2) как, исходя из этого отрывка, можно определить время создания славянской азбуки?

Текст 11

 

Вь шесты же мсць посъланъ быстъ аглъ гавьриiлъ отъ ба въ градъ галилеiскъ. емоуже iм# назаретъ. къ дhвh обр@ченh м@жеви. // емоуже им# iосифъ. отъ домоу дава. им# дhвh мариh. i въшьдъ къ неi аглъ рече. радоуi  с# благодhтънаh гь съ тобо\. блгсвена ты въ женахъ. Wна же слышавъши съм#nbти с# о словеси его. i помышлhаше вь себh. како се б@детъ цhлованье. i рече еi аглъ не боi с# мариtе. обрhnте t благодhть отъ ба. i се зачьнеши вь чрhвh/. i родиши снъ. i наречеши им# емоу ic. сь б@деть велiи. i снъ въшьнhаго наречетъ с#. i дастъ емоу гь бъ. прhстолъ дада оца его. въцритъ с# въ домоу ihковли въ вhкr. i црствоу его не б@детъ коньца. рече же мариh къ аглоу. како б@детъ се. illlде м@жа не зна\. отъвhmавъ аглъ рече еi. дхъ сты наiдетъ на т#. i сила въшьнhаго осhнитъ т#. тhмь же i еже родитъ с#. сто наречетъ с# снъ бжiи. i cе елисаветъ. @жика твоh. i та зачьнетъ въ старость сво\. се мць шесты есть еi. нарицаемhi неплодъви. hко не iзнеможетъ отъ ба вьсhкъ глъ. рече же марьh. се раба гнh. б@ди мнh по глоу твоемоу. i отиде отъ не# аглъ.

(Зографское евангелие (Лк I, 26-38))

Словарь:

съм#nbти от съм#nbтити - смутилась

@жика – родственник, родственница

 

Текст 12

 

По семь съниде въ каперънаоумъ. самъ i мати его. i братриh его. i оученици его. i тоу не многы дьни прhбыстъ. блiзь бh пасха iюдiска. i вьзиде ис въ iлмъ. i обрhте въ цръкъве прода\mа# овьц# i волы i гол@би. i пhн#жьникы сhд#m#. i сътворь hко бичь отъ врьвиi вьс# iзгъна ицръкъве. овьц# i волы/. тръжьникомъ расыпа пhн#з#. i дъскы опровръже. i прода\mиимъ гол@би рече. възъмhте си отъ с@доу. не творите домоу оца моего. домоу коупльнаего. помhн@ш# же оученици его hко написано естъ. жалость домоу твоего сънhстъ м# wтъвhmаш# же iюдеi рhш# емоу кое hвлhеши hко си твориши. wтъвhmа iс. i рече iмъ. разорите цръковь си\. i трьми дьнъi вьздвiгн@ \ рhш# же iюдhи четырьми дес#ты i шести\ лhтъ съзъдана быстъ цркы си. ты ли трьми дьны вьздвiгнеши \. Онъ же глааше о цръкъви тhла своего. егда оубо въста отъ мрътвыхъ. пом#н@ш# оученици его hкоже глааше вhр@. i #ш# кънигамъ словеси еже рече ис.

(Зографское евангелие (Ин II, 12-22))

Словарь:

пhн#жьникы - менялы

iлмъ - Иерусалим

ицръкъве = = исъ цръкъве

тръжьникъ - меняла

сънhстъ - съесть, поглотить, овладеть

Текст 13.

iс же iсплънь дха ста възврати с# отъ иордана. i ведhаше с# дхмь въ поустын\. к дьнии iскоушаемъ диhволомь. i не hстъ ничьсоже въ ты дьни. i коньчавъшемъ с# имъ послhдь възалка. i рече емоу диhволъ аmе снъ еси бжии. рьци каменiю семоу да б@д@тъ хлhбы. и отъвhmа ис къ немоу гл# писано естъ hко не о хлhбh единомь живъ б@детъ чкъ нъ о всhкомь глh бжии. i вьзведе и диhволъ на гор@ высок@. показа емоу вьсhка цсрствиh въселены# вь чhсh врhменьнh/. i  рече емоу диhволъ тебе дамъ власть сi\ вьс@ и слав@ ихъ hко мьнh прhдана естъ емоуже аmе хоm@ прhдамь \. ты оубо аmе поклониши с# прhдъ мно\ б@д@тъ тебh вьсh. отъвhmавъ исъ рече емоу. iди за мъно\ сотоно. писано естъ ги бгоу твоемоу поклониши с#. i томоу единомоу послужиши. i веде и въ iмъ. i постави и на крилh црквьнhемь. i рече емоу/. аmе снъ еси бжiи връзи с# отъ с@доу низъ. писано бо естъ hко англмъ своимъ заповhсть о тебh съхранити т#/ на р»@кахъ възьм@тъ т#. да не о камень прhтъкнеши ногы твое# отъвhmавъ исъ рече емоу hко речено естъ. не искоусиши га ба твоего. съконьчавъ вьсhко искоушение диhволъ отиде отъ него до врhмене. i възврати исъ вь силh дхвънhи въ галилh\ вhсть изиде по вьсеи странh о немь i тоу оучааше на сънъмиmихъ ихъ. славимъ вьсhми.

(Мариинское евангелие (Лк IV, 1-15))

Словарь:

възалка възалкати – проголадаться взалкать

вь чhсh врhменьнh - в краткий промежуток времени

крилh - крыша

заповhсть – приказать, велеть

 

Приложение 3

Слова под титлами

 

~

члвкъ == чьловhкъ, члчь = чьловhчь, члвчскыи = чьловhчьскыи;

гспдиноу = господиноу, гъ = господинъ

~

гл\ = глагол\, гл\шта = глагол\шта, гла = глагола;

ги = господи, гь = господь;

исъ = иисоусъ;

~

оче = отьче, оць = отьць;

влдко\ = владыко\;

~

ерслмъ = ероусалимъ;

млсрдова = милосрьдова;

~

~

~

~

~

~

млстъ = милость;

~

сн

~

~

~

е = сыне, съ = сынъ, снове =  сынове;

~

бжiи = божии, ба = бога;

~

~

хъ = христосъ;

~

~

крстъ = крьстъ;

~

он^во = оно врhм#;

~

~

спс = спаси;

промъ = пророкомъ;

пс^на = писана;

влка = владыка;

~

~

~

~

~

~

~

~

мтери\ = матери\;

~

нбо = нhбо;

~

црковь = црьковь;

~

спсению = спасению.

 

Словарь основных терминов,