МЫ ДУНЕЙМ СЫТ НЭХЪ IЭФIУ ТЕТ?

Пэжи пцIыи - тхьэм ещIэ, ауэ МыхъуратI жаIэри зы щIалэжь псэути, и витIым я зыр къытохуэри малIэ. Сыт ищIэнт - мэз кIуэн щыхъукIэ, пэлъэныкъуэр щIещIэри докI. ЗдэкIуэм, пщыр зы щIыпIэ къикIыжу къыхуозэри ауан къещI:

Къикъутэу пхъэ гулъэшхуэ къэпшэнущ уэ сэ слъагъум, - жери.

- СыкъыщыкIуэжкIэ дызэхуэзэмэ, плъагъункъэ! - жи мыдрей­ми.

МыхъуратIым тхуей кIащIэрэ пхъэкIэр щIым трилъафэу пхъэ гулъэшхуэ кърелъхьэ, езыми пэлъэныкъуэу зыкъыщIещIэжри къо­жьэж. Пщым и куэбжэмкIэ къыблэкIэжрэ пэт, пщыр щхьэгъубжэм­кIэ къыдоплъри къелъагъу.

Йоуэри, етIуанэ махуэм зиусхьэныр къоджэри ешэ щIалэжьыр:

- МыхъуратI, - жи пщым, - слъэгъуащ уи пхъэ гулъэр. Ауэ, жи, - уэ уапхуэдэр пэжмэ, мо си вы сэхъуар узотри ху фи дей! Упэлъэщрэ пхуфмэ - уи хьэлэлщ, упэмылъэщрэ пIэщIэкIмэ­илъэскIэ пщIэншэу укъысхуэлэжьэнщ.

Ерэхъу! - жеIэри, пщымрэ МыхъуратIрэ баз зэпохьэ.

МыхъуратI кIуэрэ плъэмэ - уий зэрамыщIэжу зы вы куофтакъ щIэтщ, гъуахъуэу, цIыхуи былыми зыбгъэдимыгъэхьэу. ЩIалэжьым унафэ яхуещI пщIантIэдэтхэм:

- Мы выр сысей хъуащи, дяпкIэ фымыгъашхэ, - жи. - И шхэ­гъуэр къэсмэ, абы ишхын сэ къыхуэсхьынщ, - жери къокIуэж.

Тхьэмахуэ докIри МыхъуратIыр кIэлъокIуэ: выр гъуэхъуэжыр­тэкъым, ауэ и нэр иджыри плъыжьт. Мэкъу Iэмбатэ иретри къокIуэж.

Махуищ докIри МыхъуратIым трегъазэ: вым и нэр къабзэ хъужат, ауэ цIыхуи былыми зыбгъэдигъыхьэртэкъым иджыри. Мэкъу Iэмбатэ гуэр иретри, къокIуэж.

МахуитI докIри аргуэру макIуэ МыхъуратIыр, зы мэкъу пхыр иIыгъыу. Выр къеутIыпщ аби, езыр къожьэж. Выр мэкъу пхырым къыкIэлъожьэри, щынэ IэрыпIым хуэдэу, щIалэжьым и ужь иту къокIуэ.

МыхъуратI вы сэхъуар бэкхъым щIегъыхьэ, мэкъу IэмбатэфIи ирет. Нэху къокIри, вым цIутI жимыIэу зыщIрегъащIэ, езым и сырыхужьри пыщIещIэж аби, мэз макIуэ. ЗихъунщIэ-дэлъейми, дэнэ кIуэнт - бжьым йосэри вы мэхъу. ЩIалэжьым жыгей кIащIэр из къещI аби, витIыр игъэщэIуу пщым къыхуешэ.

- Базым и Iуэхур дауэ хъуа? - жи щIалэжьым, и пащIэкIэм щIогуфIыкIри.

- Уи хьэлэлщ, - жи зиусхьэнми. - Пхьащ.

Иджы а пщыжьым зыпхъу сэхъуаикI иIэт, жи, куофтакъ хъужауэ. Мы дунейм теттэкъым яхуищIэ, жэщым жейрэ махуэм шхэуэ арат и псэукIэр. Йоуэри пщыр мыпхуэдэу йогупсыс Iуэхум: «Уэлэхьэ, а вы сэхъуар зыгъэсэфам мы сипхъури хуэгъэIэсэнтэм: дауэ тщIымэ, дауэ хъуну пIэрэ?» - жери. МыхъуратI гуэрыр иреджэр аби, зыбгъэдегъэтIысхьэри къыжреIэ:

- Си пхъур уэстыну си мурадщ, - жери.

- Ауан сыкъыумыщI, зиусхьэн! - жеIэри къотэджыж мыдрейр.

- УсщIыркъым, - жи пщым. - Уэр фIэкIа абы лIы хуэхъун сэ сщIэркъым.

- А зиунагъуэрэ, сэ дауэ пщым ипхъу къызэрысшэнур, сэ сылъхукъуэлIщ! - зехъунщIэ МыхъуратI.

- Сэ сыщымыгузавэкIэ, уэ абы щхьэкIэ сыт ущIэгузавэр!­ - трегъэчыныхь зиусхьэнми.

Уи пхъур зэспэсыркъым жепIэ хъурэт пщым - йоуэри, хьэгъуэ­лIыгъуэшхуи къыхуащI, щIалэжьми гуащэ хъыджэбзыр къешэри къокIуэж.

- Алыхь-алыхь, дыбгъэунэхъуащ! - жери щIалэм и анэр зокуэ­фауэ. - Мыр сэ IэплIэкIэ сыбгъэпIыну ара?

- Умыгузавэ, дянэ, абы и щхьэр езым ипIыжынщ, - жи МыхъуратI.

НысащIэм ахэр къыгурыIуэххэркъым, макIуэри гъуэлъыпIэм зрегъэукIурие.

Нэху къокIри, щхьэж и IэнатIэ пэроувэж. НысащIэр пырхъ­къэушыжу хэлъщ. Пщыхьэщхьэм къокIуэлIэжри, МыхъуратI къоп­салъэ:

- Нобэ хэт сыт ищIа? - жери.

- Уэ тепсэну нартыху жылэр згъэлъалъэри къэпым искIутэжаш, - жи и анэм.

- Сэр и си витIри жэщ хъуху дыващ, - жи и къуэм. - НэгъуэщI хэт сыт ищIа?

НысащIэм цIутI жиIэркъым.

- Айдэ-тIэ, - жи МыхъуратI, - сэ витIым къалэжьа мэкъумы­лэр естынщ, дэ къэдлэжьа пщыхьэщхьэшхэр уэ къытелъхьэ!

Iэнэр хьэзыр хъури, нысащIэм и гурыIупсыр къажэу къеплъу, зэанэзэкъуэр тIысщ аби, шхащ. Апхуэдэурэ махуи макIэ, махуитIи макIуэ. Махуэ ещанэм нысащIэм хуэмыхьыжу тэджри унэр зэлъыIуихащ, ипхъэнкIащ.

Пщыхьэщхьэр хъури, зэанэзэкъуэр къекIуэлэжщ аби, Мыхъу­ратI гуэрым жиIащ:

- Нобэ хэт сыт къылэжьа?- жери.

- Тхьэ, нобэрей махуэм сымыувыIэу гуарцэ сщIамэ! - жи и анэм.

- Уэлэхьи, сэри увыIэ сымыщIэу нобэрей махуэм вагъэр къистхъам!- жи и къуэм. - НэгъуэщI хэт сыт ищIа?

- Тхьэ, си нысэми унэр зэлъыIуихам, ипхъэнкIам! - жи аргуэру фызыжьым.

- НтIэ, зы хьэлIамэ къилэжьащи, ет, дэри къэдлэжьар къытелъ­хьэ, си витIым къалэжьар сэ естынщ, - жери щIокI МыхъуратI.

Iэнэр хьэзыр щыхъум, тIысри щхьэж и Iыхьэр ишхыжащ.

НысащIэм и хьэлIамэ закъуэм нэхъ IэфI шхыныгъуэ щымыIэу къыщыхъуащ.

Аргуэру нэху къекIри, щхьэж и IэнатIэ Iуувэжащ. НысащIэм хьэлIамэ IэфIыр игу къэкIыжри, тэджщ аби, унэр зэлъыIуихащ, ипхъэнкIащ, пхъэ къихьащ, псы къихьащ. Пщыхьэщхьэр щыхъум, зэанэзэкъуэр къэсыжащ.

- Нобэ хэт сыт ищIа? - жи МыхъуратI.

- Сэ бжьын хьэсэ сщIащ, - жи фызыжьым.

- Сэри вэн-сэн сыухащ, - жи щIалэжьым. - НэгъуэщI зыщIаIа щыIэ?

- Тхьэ, си нысэм унэр зэлъыIуихщ-ипхъэнкIри, пхъэи псыи къытхуихьам! - жи фызыжьым.

- АтIэ, зы хьэлурэ зы кхъуей кIанэрэ къилэжьащи, ет, - жи МыхъуратI. - Дэри къэдлэжьаIамэ, къытелъхьи, дыгъэшх, сэ си витIым къалэжьар естри згъэзэгъэжащ! - жи.

Арати, щхьэж къылъысар ишхри гъуэлъыжащ. «А-Iей хьэлумрэ кхъуеймрэ нэхъ IэфI къигъэщIам зэрахэмытыр сщIакъым иджыри къэс!» - жиIэу, игъэщIагъуэурэ хэлът, жи, нысащIэр.

КъыкIэлъыкIуэ махуэм нысащIэр и гуащэм бгъурыувэри лэ­жьащ, жеIэ. Пщыхьэщхьэм хьэнтхъупс шынакърэ хьэлу Iыхьэрэ къратри ягъэтхъащ.

- Iэлъхьэмдурилэхь, тхьэ, сядэ и унэм апхуэдэу IэфIу игъащIэм сыщымышха! - жиIэри тэджыжащ нысащIэр.

Зэанэзэкъуэр зэплъыжри пыгуфIыкIащ:.

- Тхьэ, IэфI жыхуаIэр иджыри пIумыxya, тIасэ, уэ! - жаIэри.

Йоуэри, зы махуэ гуэрым пщыр къокIуэ и малъхьэм деж, хъыджэбзым и Iуэху зэрыхъуам сеплъынщ жыхуиIэу. Жыжьэу къаплъэри зиусхьэным къицIыхужакъым и пхъур - мо фIыуэ жэ­щIа цIыхубзым нысащIэ псыгъуэ дахэ къищIыкIат, зэIусэм псэ хилъхьэу Iэбэрт.

НысащIэм еуэ иригъэшхыу жэм къишу щIэст, и адэр къыщы­дыхьам.

- Дядэр къэкIуащ! - жеIэри, нысащIэр къыщолъэт аби, Iэп­лIэшхуэ хуещI.

- Дауэ упсэурэ, си хъыджэбз, сыт уи узыншагъэ, сыт уи гуфIэгъуэ? - жи, къыпкъроупщIыхь и адэр.

- Алыхь-алыхь, дэ тхуэдэу псэу мы дунеишхуэм тет! - къызэ­ролъэлъ и пхъур. - Тхьэ, дэ тхуэдэу шхэ мы къигъэщIам яхэмыт! -­ жи. - Уз жыхуаIэр дэнэкIэ щыIэми дымыщIэ, - жи. - Езыри иджы­псту къэсыжынущ, мэ! - жи, гуахъуэр къыIэщIелъхьэ. - Былымым мэкъу ет, IэщIэлъын яхуиудэ: мыбы мылажьэ ягъашхэркъым.

Пщыр, щыпщкIэ делэу къыщIэкIынтэкъыми, егупсысащ: мы сэ си выр вы зыщIаращ, мы сэ си пхъур цIыxy зыщIаращ пщынуи зыхуэфащэр! - жиIэщ, унафэр МыхъуратIымIэщIилъхьэри, езым шэмэдж къищтэщ аби, и малъхъэм бгъурыту мэкъу еуэу хыхьэжащ.

Илъэсищэ псэуауэ пщыр щылIэжым, зыгуэр еупщIат, жи:

Мы дунейм сыт нэхъ IэфIу тет? - жиIэри.

Мэкъуауэгъуэпсрэ мэкъуауэгъуэ хьэлIамэрэ! - къыжриIат, жи.