Беларуская мова сярод iншых моу свету

Гiсторыя i кудьтура беларускага, рускага i украiнскага народау цес на звязаны памiж сабою. Iх мовы маюць адзiн корань развiцця-агульна усходнеславянскую мову, з якой узялi пачатак тры роднасныя мовы.Пра агульнасць усходеславянскiх моу сведчыць вялiкая колькасць аднолька вых слоу з адным i тым жа знычэннем. Бел. i укр. мове уласцiвы прыс тауныя зычныя [в] i [г]. Мова i гiсторыя народа знаходзяцца у цес най взаiмасувязi.

ПАХОДЖАННЕ БЕЛ. МОВЫ I ГIСТАРЫЧНЫЯ УМОВЫ ЯЕ РАЗВIЦЦЯ

Бел. мова належыць да слвянскай группы моу,якая дзелiцца на тры пад группы: усходнеславянскую(беларуская, руская, украiнская), заходнес лавянскую, паудневаславянскую. Прыкладна да 6-7 ст. н.э.славяне,якiя жылi ад Дуная i Одэра да Дона i Волгi, карысталiся адной мовай-агуль наславянскай або агульнаславянскай мовай-асновай. З 6 ст.пачалося вы дзяленне славянскiх моуных груп i асобных славянскiх моу.З гэтага ча су бярэ пачатак i усходнеславянская мова. Дзяржаунай мовай Кiеускай Русi (9 ст.н.э.) стала мова, якая сфармiравалася на аснове племянных дыялектау i у навуцы атрымала назву агульнаусходнеславянскай або ста ражытнарускай мовы. У 17 ст. пачалi фармiравацца мясцовыя гаворкi, а з блiзкiх гаворак- дыялекты. Мову 16-18 ст.называюць старабеларускай.

У 1840 Мiкалай 1 забаранiy бел. мову.1994 - раунапрауе моу.

ПАНЯЦЦЕ ЛIТ. МОВЫ. ВУСНАЯ I ПIСЬМОВАЯ ФОРМЫ ЛIТ. МОВЫ

Сучасная бел. лiт мова пачала фармiравацца у 19 ст. на аснове жывой народнай мовы. Суч. бел. лiт. мова- гэта апрацаваная,унармаваная мо ва, якая абслугоувае усе сферы дзейнасцi людзей-культурнае i грамад скае жыцце.Пiсьмовая форма-унiверсальны сродак,якi аб'ядноувае усiх пiсьменных людзей.У розных мясцовасцях гавораць па рознаму(iдзець), але пiсаць павiнны у адпаведнасцi з правiламi(iдзе).Вусная форма аб слугоувае надзенныя патрэбы людзей. У ей могуць ужвацца гутарковыя словы, часцей за усе простыя сказы, шмат няпоуных сказау.Лiт. мова­нармалiзавная.Лексiчныя нормы-правiльнае карыстанне словамi i выраза мi(картопля-бульба).Фанетычныя нормы-ужываннеформ слоу i асаблiвасцi спалучэння слоу у словазлучэннях (лесу ала вучня, двух чалавек але дзвюх жанчын).Арфаграфiчныя-аднолькавае напiсанне (ду[п]б). Арфаэпi чныя-адзiнае вымауленне гелосных i зычных гукау i iх спалучэнняу (на пеццы-на печцы).

ЛIТ. МОВА I ДЫЯЛЕКТЫ

Дыялектная мова-гэта мова народных гаворак.Група гаворак,блiзкiх па сваiх асаблiвацях i пашыраных на пэунай тэрыторыi,называецца дыялек там.На тэрыторыi Беларусi есць два дыялекты:пауночна-усходнi i пауд нева-заходнi.Пауночна-усх. дыялект- гэта гаворкi Вiцебскай, большай часткi Магiлеускай,пауночных раенау Мiнскай вобласцi.Пауднева-заход нi - гэта гаворкi паудневых раенау Мiнскай вобласцi, большай часткi Гродзенскай i Гомельскай абласцей, Брэсцкай вобласцi. Памiж гэтымi дыялектамi знаходзяцца сярэднебеларускiя гаворкi(Ашмянскага,Валожын скага i iнш.).

ФАНЕТЫЧНВЯ СIСТЭМА БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ

Фанетыка-раздзел мовазнауства, якi вывучае утварэнне гукау,iх класi фiкацыю,змяненне,чаргаванне,склад i нацicк.У аснове суч.бел. алфав. ляжыць кiрылiца.У алфавiце 32 лiтар,45 гукау.Не пад нацiскам галос­ныя [о],[э] у бел. мовепры вымауленнi i напiсаннi пасля цвердых зыч ных змяняюцца на а(аканне:мова-вымауленне,рэчка-рачулка). Аканне не распаусюджваецца на значную колькасць запазычаных слоу (атэстат). Асаблiвасцi вымаулення ненацiскных [о],[э],[а] пасля мяккiх зычных у першым складе перад нацiскам,супадзенне iх у гуку [а],што на пiсь ме перадаецца праз я,называецца яканнем(весела-вяселы,зелень-зялены)

Для бел. мовы характэрна дзеканне i цеканне.

АРФАЭПIЯ I ЯЕ ЗАДАЧЫ.АСНОУНЫЯ НОРМЫ БЕЛ.ЛIТ. ВЫМАУЛЕННЯ Арфаэпiя-навука, якая вывучае вымауленне галосных,зычных i iх спалу чэнняу.Бел.лiт. мова выступае у дзвюх формах-вуснай i пiсьмовай. Для пiсьмовай разнавiднасцi лiт.мовыуласцiвы правапiсныя (арфаграфiчныя) нормы,а для вуснай-вымауленчыя(арфаэпiчныя).Лiтаратурным вымауленнем -арфаэпiяй-называецца сукупнасць правiл лiт. вымаулення.Напрыклад: нф месцы [о],[э],[а] пасля цвердых i зацвярдзелых зычных не пад нацi скам вымауляецца [а]:ногi-нага,воды-вада.

ФУНКЦЫЯНАЛЬНЫЯ СТЫЛI БЕЛ

Кожная нацыянальная мова на працягу свайго развiцця выпрацоувае i замацоувае грамадска усвядомленыя нормы ужывання выяуленчых сродкау, якiя з'яуляюцца асновай для вылучэння функцыянальных стыляу бел. мовы.Бел. лiт. мова развiваецца у вуснай i пiсьмовай разнавiднасцях, у адпаведнасцi з гэтым вуснай мове адпавядае размоуны стыль,а пicь­мовай-кнiжныя стылi:мастацкi, навуковы, публiцытычны i афiцыйна-дзелавы.