Урокан ц1е:Яралиев Ю. «Кад.»

1алашо: Авторан дахар а, кхолларалла а карладаккхар..

Стихотворенин чулацам бовзийтар.

Урок д1аяхьар.

Ι.Урокан болх д1ах1оттор.

ΙΙ.Ц1ахь бина болх таллар.

1) Ахмадовн Мусан биографи схьайийцитар.

2)рог1ехь йийцитар.

3)хаттарш далар.

-Мила ву дийцаран турпалхо?Мел хан ю цуьнан?

-Х1унда вог1уш хилла Зеламха, х1ора денна аьлча санна, з1енан отделени йолчу керта?

-Маца евзина Хилла Зеламхина Ба1а?Цуьнан кхетамехь мила ю и?

-Х1ун кхаъ баьккхина хазахетийтира дас Зелимхина?

-Нана больницера ц1а яре сатуьйсуш, х1ун тайпа сурт дуьхьалтуьйсура к1антана?

-Зеламхина Зайнаъ цаезаран бахьана дийца.

-Шен доттаг1чунна Шарпуддинах х1ун накъосталла дан г1ерташ хилла Зеламха?

-Х1унда дохийна хилла Зеламхас з1ена отделенин кор?

-Аша х1ун дийр дара цуьнан метта хилча?

-Зударий цецбаьхнарг х1ун дара?

-Зеламхин даг чохь 1аь1нарг х1ун хиллера?

ΙΙΙ.Хьалха 1амийнарг карладаккхар.

- Ц1ерш яха вай 1амийначу яздархойн?

-Халкъан барта кхоллараллех лаций дийца?

-Маца а,мичахь вина Ахмадов 1.?

-Муьлха дийцар дув ай цуьнан 1амийнарг?

-Х1ун хан ю дийцар т1ехь гайтинарг,муьлш бу цуьнан коьрта турпалхой?

-Жимачу доьзалан 1ер-дахар а,церан вовшашца йолу юкъаметтиг а муха гайтина дийцарехь?

-Зараан дотт1аг1чо цуьнан деда эвлаяъ санна стаг ву аларан х1ун бахьана ду?

-Вайн махкахь хиллачу т1амо жимачу Зараан дахаре беанчу бохамах лаций дийца.

-Чов а йина, ша больнице охьайиллинчу хенахь,х1ун ойланаш йора жимачу Зараа?

ΙV. Керла коьчал йовзийтар.

Хьехархочун дош:

1)Нохчийчоьнан Ведана к1оштарчу Хорача эвларчу Яр-1елин к1ентан Сардал-1елин к1ант Юсуп дуьнен чу ваьлла 1955-чу шеран 1-чу майхь. Кхазахстанан Кхызыларда-г1алахь махках баьккхина хиллачу доьзалехь.

1973-чу шарахь чекхъяьккхина Веданара №1 йолу юккъера школа. Оццу шарахь деша а вахана, 1978-чу шарахь чекхъяьккхина Нохч-Г1алг1айн пачхьалкхан университетан филологин факультет, нохчийн меттан, литературин, оьрсийн меттан, литературин хьехархочун говзалла а йолуш.Къинхьегаман дахар Ю.С. Яралиевс д1адолийра 1976-чу шарахь нохчийн меттан, литературин; оьрсийн меттан, литературин хьехархочун ц1арх Соьлжа-г1алин к1оштарчу Алда-юьртан №39 йолчу школехь. Цул т1аьхьа изза хьехархочун белхаш бира Хорачарчуй, Элистанжарчуй, Веданарчуй школашкахь а. Цул т1аьхьа – районан газетехь, республикин телевиденехь, культуран министерствехь, «Исламан з1аьнарш» газетехь. Республикан газеташкахь, радиохь, телевиденехь статьяшца а, стихашца а г1аравийлина.Кхоллараллин некъ са а кхеташ д1аболийна 1968-чу шарахь. Дуьххьара зорбане ваьлла 1972-чу шеран июлехь. Къоначу поэтийн республикански конкурсехь, 1978-чу шарахь шолг1а меттиг а, 1982-чу шарахь хьалхара меттиг а йоккхуш, премин лауреат а хилла. «Сатийсамийн анайисташ» (1978), «Даймехкан мукъамаш» (1985), ц1ерш йолуш арайийлинчу поэзин гуларийн авторех цхьаъ ву Юсуп.1989-чу шарахь Ю.С. Яралиевс арахийцира «Шовданехь суьйре» ц1е йолуш поэзин тептар.Тоьлла йолу байташ 2004-чу шарахь Москвахь араяьллачу «Нохчийн поэзин антологии» юкъаяхана.Поэтан цхьайолчу байташ т1ехь даьхна ду г1арадевлла иллеш, эшарш: «Оршот-буьйса», «Стела1ад», «Дог ду холчохь», «Г1иллакх», «Дала ма лайла вай, к1ентий!», «Бакъ ду хьуна…», «Хьоьга хьоьжуш», «Буйннал бен йоцу сан Нохчийчоь».Яралиев Юсуп Сардал-Алиевича язбина 1илманан белхаш а: «Нохчийн меттан тайп-тайпанчу диалекташлахь хорочойн мотт», «Ведана районерчу наха чохь-арахь буьйцучу маттера фразеологизмаш», «Нохчийн хандешнийн башхаллаш, таронаш», «Нохчийн абат карлаяккха езарх лаьцна».1989-чу шарахь дуьйна Яралиев СССР-н журналистийн Союзан декъашхо ву. Яздархойн Союзе т1еэцна 1993-чу шарахь.Доьзал болуш ву, пхеа беран да ву.Вехаш-1аш ву Веданахь.

 

2)Хьанал къинхьегам а,стеган говзалла а къобалдъяр.Дахар хаздеш дерг а,кхолош дерг а адам хилар гойту кху стихотворени т1ехь.Стихотворенин филосовски маь1на а, меттан исбаьхьаллин билгалонаш а го.

 

ΙV.1амийнарг т1еч1аг1дар.

1. Дешархошка ешийтар.

2.Дуьххьара шера а, дика а йоьшуьйту дешархошка.

 

VΙ.Хаттарш а луш д1ахьо болх.

-Муха ду боху поэта адамийн дахар?

-Х1ун аьлла бина пхьеро нахана кад?

-Пхьеро биначу кедах муха пайдаоьцур бу наха,поэтана хетарехь?

-Хьанах доьзна ду кедах хиндерг?

-Муьлха къинхьегам бу поэта къобалбийриг?

VΙΙ.Урокан жам1 дар.

-Вай урокан ц1е х1ун ю?

-Муьлха автор ву вай тахана 1амийнарг?

-Цо язина муьлха стихотворени вай тахана 1амийна?

 

Ком-ть еш оценкаш д1ах1иттайо.

VΙΙΙ.Ц1ахь бан болх.

1. Яралиев Ю..дахарех некъ хаар.

2. Шера ешар,хаттаршна жоьпаш далар.

 

 

Г1а урок.

Урокан ц1е:Жам1 дар

1алашо: Шеран 1амийнарг карладаккхар а, т1еч1аг1дар а.

 

Урок д1аяхьар.

Ι.Урокан болх д1ах1оттор.

ΙΙ.Ц1ахь бина болх таллар.

1) Яралиев Ю.биографи схьайийцитар.

2)рог1ехь йийцитар.

3)хаттарш далар.

-Муха ду боху поэта адамийн дахар?

-Х1ун аьлла бина пхьеро нахана кад?

-Пхьеро биначу кедах муха пайдаоьцур бу наха,поэтана хетарехь?

-Хьанах доьзна ду кедах хиндерг?

-Муьлха къинхьегам бу поэта къобалбийриг?

ΙΙΙ.Хьалха 1амийнарг карладаккхар.

-Маца кхоллаелла халкъан барта кхолларалла?

-Х1ун тайпа произведенеш юкъайог1у халкъан барта кхоллараллина?

-Х1ун башхалла ю иллешний, туьйранашний юккъехь?

-Халкъан барта кхоллараллина юкъа х1ун йог1у?

-Турпалхо Эвтархойн Ахьмад муха къонах хилла?

-Фольклорана юкъадог1ий иллеш?

-Муьлха произведенеш 1амийна вай?(«Эвтархойн Ахьмадан илли»,«Таймин Бийболатан илли»,

«Наьрт-Эрстхойн паччахь Наураз»,«Ницкъ болу Солса»,«Нийса кхел» иштта д1а кхи.

-Муьлха иллеш девза шуна?

-Муьлха дийцарш девза шуна?

-Муьлха авторш бевза шуна?

-Муьлха произведени 1амийна Гайсултанов 1умари?

-Хьан яздина«Лоьмий, цхьогаллий» ц1е йолу басни?

-Муьлха стихотворени 1амийна вай Раиса Ахматови?

-Сатуев Хь. баснеш муха хета шуна?Церан амалш адамийчух тера юй?

-«Йиша т1емало» ц1е йолчу поэми т1ехь юьйцург мила ю?

-Сулаев М. маца вина?

-Маца вина Ш.Рашидов?

-Муьлха произведенеш язйина цо?

-Маца а, мичахь а вина М.Кибиев?

-«Меттан сий» стихотворенин мехалла?

-Муьлха дийцар дара шуна хазахетта дагахьлаьттинарг?

-Очерк х1ун произведени ю?

-Повесть муьлхачу произведенех олу?

-Муьлха дийцар 1амийна вай?

-Маца а,мичахь вина Бадуев С.?

-Гайсултанов 1умар ваьхна шераш?

-Муьлха баснеш 1амийна вай?

- Ц1ерш яха вай 1амийначу яздархойн?

-Халкъан барта кхоллараллех лаций дийца?

-Саракаевн «Ирсе б1аьрхиш» дийцар т1ехь коьрта тема х1ун ю?

-Ошаевн «Чайра» дийцар т1ехь юьйцург х1ун зама ю?

-Цу дийцаран коьрта тема х1ун ю?

ΙV.1амийнарг т1еч1аг1дар.

1. Дешархошка шайна хазахеташ йолу произведенеш йийцитар.

VΙΙ.Урокан жам1 дар.

-Вай урокан ц1е х1ун ю?

-Х1ун 1амийна 6-чу классехь?

-Х1ун пайда ийцира аш 1амийначарех произведенех,яздархойх?

Ком-ть еш оценкаш д1ах1иттайо.

VΙΙΙ.Ц1ахь бан болх.

1амийнарг карладаккхар,т1еч1аг1дар.