Зи нысащiэр нэщанэ уапiэ зыщiам къехъулiар

Еуэри, жеIэ; зы щIалэ пхъашэ щыIэти, хъыджэбзым я нэхъ дахэм лъыхъури къыдэкIуащ. КъыдэкIуэри, щауэр щыщIыхьэжа жэщым нысащIэр блыным ирегъэувалIэ, иIэлъыныр къыIэрехри и дыщэ пыIэм трегъэувэ; езыр къокIуэтыж, и шабзэр къызэфIедзэри, мауэр аби, шабзэшэр Iэлъыным емыцырхъыу ирегъэдз. НысащIэр къызэ­фIомахэ.

ЕтIуанэ жэщми апхуэдэу ещI, ещанэ жэщми ещI... Жэщ къэсыхукIэ апхуэдэу ещI. НысащIэр шынэ-гузавэурэ мэжэщI, Iей мэхъу.

Арати, нысащIэр Iей зэрыхъум гуащэм гу лъетэри къоупщI:

- Щхьэ уткIурэ, си тIасэ, уигу дримыхьрэ, хьэмэрэ усымаджэ?

- Си гуи фрохь, - жи нысащIэм, - сымаджэ лажьи сиIэкъым, уигу умыгъэныкъуэ!

Тхьэмадэм Iэзэшхуэ къешэри кърегъэплъ - лажьэ иIэу къахуэгъуэтыркъым. Щымыхъужыххэм, уд къашэри кърагъэпсалъэ:

- Уэ къофыкIыр гурыгъу узщ, - жи удым, - нэгъуэщI лажьэ уиIэкъым. Уи гурыгъур къызжепIэмэ, сэбэп сыпхуэхъуфынкIи хъунщ.

НысащIэм зыкъеумыс:

- СыкъызыхэкIами гуныкъуэгъуэ щызиIэкъым, сыкъызыхэхьа­ми лажьэ яIэкъым, - жи. - СИ лIым нэщанэ уапIэ сищIащи, жэщ къэскIэ зэ солIэ, зэ сыкъохъуж. Делэ сыхъуным сынэсащ.

- Дауэ?

- Си Iэлъыныр си щхьэм къытрагъэувэри и шабзэшэр абы ирегъэдз.

- НтIэ сэ пхухезгъэнэнщ ар, - жи удым. - Ныжэбэ къыщIыхьэ­жрэ апхуэдэу ищIыну щыхуежьэкIэ, умыукIытэу жеIэ: уэ лIыгъэ уиIэр пэжмэ, фыз пащхьэм зыщомыгъэщIагъуэу, Нэгъуей Нэф уи шабзэр дэдз! - жыIи.

ТхьэигъэпсэукIэ зэбгъэдэкIыжри, а жэщым лIыр къэкIуэжу Iэлъыныр и щхьэм къыщытригъэувэм, нысащIэм Iэлъыныр къищ­тэжри зыIэрилъхьэжащ:

- Уэ улIыр пэжмэ, фыз пащхьэм зыщомыгъэщIагъуэу, Нэгъуей Нэф дэдз шабзэ! - жиIэри.

- IoxoIy! - жиIэри къэуIэбжьащ лIыр. - Ар уэ щыжыпIакIэ, сэ Нэгъуей Нэф си лъэрыгъыпсым щIэлъу къыпхуэзмыхьауэ мы уи лэгъунэм сыкъыщIыхьэжынкъым! - жери, шэсщ аби, ежьащ.

Ежьэри, кIуэм-лъейм, кIуэм-лъейурэ, Къэбэрдейр щIищыкI­ри КIахэм нэсауэ, къуажэ гуэрым ибгъукIэ Iуащхьэ щытти, а Iуащхьэм лIы гуп тесу къилъэгъуащ.

- УэршэрфIохъу апщий! - жери ябгъэдохьэ гупым.

- Упсэу апший, еблагъэ!

- Ярэби, Нэгъуей Нэф къызолъыхъуэ, и хъыбар зэхэфхауэ пIэрэ?

- Нэгъуей Нэфи къыпхуэдгъуэтынщ, еблагъэ! - жери зы нэ лъэныкъуэ гуэрым и хьэщIэщым щIешэ. - СыткIэ ухуейт Нэгъуей Нэф? - жи.

- Си фызым и щхьэм и Iэлъыныр тезгъэувэурэ си шабзэшэр ирезгъэдз си хабзэти, «уэ улIыр пэжмэ, Нэгъуей Нэф уи шабзэр дэдз!» - жери къызэщащ. Сэри тхьэ хуэсIуащ Нэгъуей Нэф си лъэрыгъыпсым щIэлъу хуэсхьынуи, аращ сыщIыхуейр, - жи. - Ар хуэзмыхьауэ си лэгъунэм сыщIыхьэжынукъым.

- Iay, апхуэдэу тхьэ яIуэрэ! - жи бысымым. - Уэ нэхъ хахуэ щымыIэу угугъэныр делагъэщ. "

- Делагъэ-губзыгъагъэми, сэ ар сымыгъэзащIэу гъэзэж сиIэкъым, - жи хьэщIэм.

- НтIэ, лIы ищIэн тхьэм уигъащIэ: Нэгъуеи Нэфыр сэращ, - жи бысымым.

- Уэ у-Нэгъуей Нэфыр пэжмэ, накIуи шабзэ здэдгъэдз. НакIуэ-сыкIуэ жаIэри Iуашхьэм ягъэзэж.

ХьэщIэм и шабзэр дрегъэуейри, зы сыхьэт ныкъуэм шабзэшэр къохыж.

Бысымым и шабзэр дрегъэуейри, и хьэщIэр ешэж: - НакIуэ, - жи, - абы къигъэзэжыху, дедзэкъэнщ!

Йоуэри гъэлъэхъу тIущIэ ирегъэукI, ар халъхьэри ягъавэ, гупу зэхотIысхьэри мэлыр яшх, махъсымэ йофэ, мэхъуахъуэ, уэрэд жаIэ. Гъэлъэхъур шхын яуха нэужь, лIыхэр зэрогъэтэджри, Iуащхьэм ягъэзэж. Зыгуэрым къыхедзэри хъыбар кIыхь къажреIэ. Х ьыбарыр и кIэм щынэсым ирихьэлIэу Нэгъуей Нэф и шэр къохыжри Iуащхьэ пэнцIывым «зыу-у!» жиIэу зыкъыхесэж.

- АбыкIэ укъыетекIуащ, - жи лIы пхъашэм. - Иджы нэщанэ дегъауэ!

- Алыхь-алыхь, жыпIа закъуэ! - жери Нэгъуеи Нэф унафэ ещI:

- Мы Iуащхьэ щыгум зы пкъо щыхэфтIэ! - жери.

Пкъор xaтIa нэужь, Нэгъуей Нэф и хьэщIэм мастэ кърет.

- Мы пкъом дэкIуеи, уэ узыхуей дыдэм деж щыхэсэ мы мастэр, и нэр дэгъэзеяуэ, - жери.

ЛIы пхъашэр пкъом дожейри, мастэнэр дэгъэзеяуэ пкъо натIэм и кум деж щыхеIу.

Нэгъуей Нэф гупым къажреIэ:

- Мыбы шитI къэкIуэнущи, факIэлъыплъ: дэтхэнэр мастэнэм икIми дэтхэнэр хуэмызэу блэкIми фигу ивубыдэ! - жери, езы тIyp мэшэсри, зы теуэгъуэфI якIу аби, мэзым къыхоувэ, къауэр хэтми гупым ямылъагъун хуэдэу.

Пхъэидзэ ящIри, Нэгъуей Нэф япэ уэгъуэр къылъос. КъызэфIедзэ­ри къеутIыпщ и шэри шабзэр ирелъхьэж.

ЕтIуанэ уэгъуэр лIы пхъашэм лъысатн, къызэфIидзэри и шэр къиутIыпщащ.

- Уэ ухьэщIэщ, иджыри зы шэ дзыж! - жеIэ Нэгъуеи Нэфи, хьэщIэр етIуанэу къегъауэ.

- Уи лэгъунэм щIэсым и хьэтыркIэ иджыри зы шэ утIыпщыт-­жери ирегъэутIыпщ.

Iуащхьэм къагъэзэжри зэрыхъуам щIоупщIэ.

- Уэлэхьи - жаIэ, - япэ щIыкIэ зы шэ емынэ къакIуэри, мастэр имыгъэхъейуэ, мастэнэм икIамэ; абы и ужькIэ шищ къэкIуати, гъунэгъуу бгъэдэмыхьа!

- Ягъэ кIынкъым, сыуэщхъуами, - жери, и хьэщIэр имыгъэукIы­тэу къешэж.

Жэщ хъущ, хэгъэрейхэр зэбгрыкIыжри, хьэщIэмрэ бысымымрэ къызыбгъэдэнэжа нэужь, Нэгъуеи Нэфым кърегъажьэ и хъыбарыр.

- Сэри си щIалэгъуэм сигурэ си щхьэрэ зэтелъу щытащ, жи, - сэ схуэдэ мы дунеижьым темыт сфIэщIу. Мис апхуэдэу дыделэ защIэу зэшибл дыхъурт дэ, шыпщэрыкIкIэ дыпсэууэ. Арати, йоуэри, махуэ гуэрым ди зэуапIэм зы гуимэ мыцIыху гуэр нохьэ. Тхуэ­мыгъуэтыр къэдгъуэтакъэ жыдоIэри щIэмыхьэ-щIэмынэу дыкIэлъо­кIуэ зэшиблыр: гущхьэIыгъыр дыубыдынщи, тшэнщ; исыр цIыхубз щIалэмэ, ди шынэхъыжьым фызу еттынщ, витIыр пшэр хуэдэщи, тшхынщ, жыдоIэри дигу догъэфI.

Ауэрэ гуимэр хуей гуэрым йохьэри къоувыIэ. ГущхьэIыгъыр лIыжьу, гум исыр фызыжьу къыщIокI. Ягъэ кIынкъым, витIри гъуэгупэ былыму Iейкъым жыдоIэри, дэри дызэхопсыхэ, ди щIа­кIуэхэр додзри зыдогъэукIурий.

Куэд дэмыкIыу хугу вэрымэ къоу, итIанэ лы гъур жьэрымэр къехь. Абы я ужь иту езы гущхьэIыгъри нокIуэ:

- Ди шэджагъуашхэр хьэзырщ, - жи, - ди ерыскъы фемылъэ­пауэу фыкъыддэшхэ!

Деблагъэри - я пIастэр гъуэжьт, я дзажэр пшэрт, я фадэри пIащIэт. Дешхащ, дефащ. Гум шабзэ илъу къэслъагъури, зыфIэз­мыгъэщIурэ сыбгъэдыхьэщ аби, бзэпсыр избзащ. Дежьэжынт иджы щыжаIэм, дызэщIэшасэри витIыр яфIетхужьащ.

- Апхуэдэу фымыгушыIэ, - жи лIыжьым. - Ди шыгъупIастэм хьэтыр имыIэми, ди жьыгъэм фыкъеплъ!

- Къэнэжа щыIэкъым, дадэ, лъэсуи фынэсынщ, - жыдоIэри дыщодыхьэшх.

ЛIыжьым и шабзэр къызэфIедзэри дяпэ къоувэ:

- Тхьэм и хьэтыркIэ, си жьыщхьэ лъы сывмыгъэгъажэ! - жи.

- Уи лIэгъуэ хъуащ, дадэ, дэри уилъ домыгъэгъажэ! - жери ди шынэхъыжьми и сэгъындакъыр къызэфIедзэ.

ЛIыжьым и шабзэр къыщыжьэдишкIэ, тIампI жери и бзэпсыр зэпоч. Ди шынэхъыжьыр мауэ, лIыжьым и щхьэр иредзэкIри шэр блегъэцIэфт.

Абы хэту фызыжьыр къогуо:

- А сызэрахьэкIын, уи бгъэгущталъэр тIэпI!- жери. Бгъэгущталъэм бзэпс лейр кърепхъуэтри, мы напIэзыпIэм

и шабзэр къызэфIедзэж аби, къауэр ирегъажьэри, зы шэ ди­мыгъэдзу, шынэхъыжьихыр ирегъэпсых. Фызыжьыр си щIыбымкIэ къоIэбэри, шым срелъэфэх аби, си нэ лъэныкъуэр схурещI:

- Бзаджэми наджэми дерс уахурехъу! - жери.

Сэ а махуэм тхьэ cIyaт сымыхъунщIэжынуи, согъэпэж, ауэ сэ уи лэгъунэ щIэсым лъэрыгъыпс щIагъкIэ сыхуомыхьыну Iэмал имыIэ­мэ, зэрыпхузэфIэкIщ! - жери Нэгъуей Нэфым ар къыжреIэ лIы пхъашэм.

ЛIы пхъашэр хэплъэщ-хэплъэри:

- Делэу къалъхуар делэу мылIэжыну щхьэ Iэмал имыIэрэ!­ - жиIэщ аби, Нэгъуей Нэфым ехъуэхъущ, и Iэр иубыдыжри къежьэжащ.

Абы и ужькIэ лIы пхъашэми фыз пащхьэм зыщигъэщIэгъуэ­жакъым. Фызри Iущ хъунти, и лIым ар кърихъуэныжакъым, жи.